Het rapport Afgewogen arbeidsmigratie van de Adviesraad Migratie pleit daarom voor een bredere visie op arbeidsmigratie. Niet alleen economische groei zou de focus moeten zijn, maar ook de bredere impact op samenleving en ecologie. Dit betekent dat arbeidsmigratie moet bijdragen aan de kwaliteit van leven, zowel voor huidige als toekomstige generaties in Nederland en de herkomstlanden van migranten.
Waarom zijn arbeidsmigranten nodig?
De Nederlandse arbeidsmarkt is in bepaalde sectoren, zoals de logistiek, tuinbouw, schoonmaak en vleesverwerkende industrie, sterk afhankelijk van arbeidsmigranten. Deze functies worden vaak niet ingevuld door de lokale bevolking en betreffen meestal laagbetaalde banen.
Hoewel arbeidsmigranten dus wel bijdragen aan de economie, dragen zij niet altijd bij aan een hoger welvaartsniveau. Dit gebeurt alleen wanneer de arbeidsmigranten productiever zijn dan de gemiddelde Nederlandse werknemer, zoals in het geval van hoogopgeleide specialisten in sectoren die onze welvaart verder ontwikkelen.
De noodzaak van een nieuwe visie
De voordelen van arbeidsmigratie komen nu vooral terecht bij werkgevers, terwijl de samenleving de lasten draagt. Vooral in stedelijke gebieden ontstaan problemen met huisvesting en sociale overlast, omdat veel arbeidsmigranten slechts tijdelijk blijven en geen band opbouwen met hun omgeving. Daarnaast worden arbeidsmigranten regelmatig uitgebuit, bijvoorbeeld door hoge inhoudingen op hun loon voor slechte huisvesting of vervoer. Wanneer zij protesteren, riskeren zij hun werk en onderdak te verliezen, waardoor ze dakloos raken.
Nederland heeft arbeidsmigranten nodig in essentiële sectoren, maar het huidige beleid is te veel gericht op laagbetaalde functies. Het rapport stelt dat arbeidsmigranten veel beter kunnen worden ingezet in specialistische functies waar arbeidstekorten zijn. Dit draagt bij aan een hoogwaardige, duurzame economie die de uitdagingen van bijvoorbeeld de energietransitie en toenemende zorgvraag aankan. Het is aan de overheid om dit proces te sturen.
Selectief arbeidsmigratiebeleid
Het rapport pleit voor een gericht arbeidsmigratiebeleid, waarbij arbeidsmigranten worden toegelaten op basis van hun bijdrage aan brede welvaart. Migranten moeten worden verwelkomd die bijdragen aan economische, ecologische en maatschappelijke doelen.
Er moet een bandbreedte worden vastgesteld met een onder- en bovengrens voor het aantal arbeidsmigranten. Dit beleid moet in lijn zijn met andere beleidsdomeinen, zoals arbeidsmarktbeleid en economische structuur. Canada is hierin een voorbeeld: daar wordt al succesvol gewerkt met een dergelijk systeem.
Migratietoets voor buiten de EU
Op dit moment komt een groot deel van de arbeidsmigranten uit andere EU-landen, maar dat kan in de toekomst veranderen. In landen als Polen en Hongarije stijgt de welvaart, waardoor de noodzaak om in Nederland te werken afneemt. Als Nederland minder laagbetaalde functies creëert, zal de behoefte aan arbeidsmigranten voor dit soort werk ook afnemen.
Tegelijkertijd moeten we ons voorbereiden op een toekomst waarin we meer arbeidsmigranten van buiten de EU aantrekken. Het rapport stelt voor om een eenvoudige bredewelvaartstoets in te voeren, gebaseerd op een puntensysteem dat rekening houdt met loon, functie, sector, woonruimte en taalbeheersing.
