18 oktober 2023 08:42 Ziekteverzuim en re-integratie

Commissie: Re-integratie vaste werknemer lukt meestal wel, maar flexwerker zit thuis

Werkgevers worstelen al heel wat jaren met de re-integratie van werknemers die arbeidsongeschikt raken. De regels zijn zo moeilijk, dat ze in de praktijk verlammend werken. Een onafhankelijke commissie (Octas) inventariseerde de knelpunten en komt tot de positieve conclusie dat het meestal wél lukt om mensen in vaste dienst weer aan het werk te krijgen na langdurige arbeidsongeschiktheid. Maar werknemers aan de onderkant van de arbeidsmarkt, zoals flexwerkers en Wajongers, vallen steevast buiten de boot. De commissie deelt nu de geconstateerde problemen en zal begin 2024 ook oplossingen aandragen.

De Onafhankelijke Commissie Toekomst Arbeidsongeschiktheidsstelsel (Octas) is in het leven geroepen om grondig onderzoek te doen naar het arbeidsongeschiktheidsstelsel en te adviseren over de toekomstbestendigheid ervan. Want het bestaande systeem staat onder druk door de veelheid aan regels en subsidies, een tekort aan verzekeringsartsen en de complexiteit van het beoordelen van arbeidsongeschiktheidsclaims.

In oktober 2023 heeft de commissie haar probleemanalyse gepresenteerd. Het is een uitvoerige evaluatie van het huidige stelsel, waarin de structurele knelpunten en uitdagingen aan het licht zijn gebracht.

Naar een betaalbaar en haalbaar stelsel
De politiek wil de uitvoerbaarheid van de WIA verbeteren en een arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen introduceren. Verder moeten de verplichtingen voor werkgevers, vooral de kleinere, verminderen.

Octas heeft als doel om over een stelsel te adviseren dat niet alleen betaalbaar en uitvoerbaar is, maar ook eenvoudig uit te leggen aan alle betrokken partijen. De commissie moet daarbij balanceren tussen het waarborgen van de rechten en het welzijn van werknemers en het tegemoetkomen aan de behoeften en beperkingen van werkgevers.

Deelconclusies over arbeidsongeschiktheidsstelsel
Hieronder ziet u een opsomming van de belangrijkste deelconclusies van Octas. De commissie heeft daarover een verhelderende video laten maken. Ook voor HR-professionals is deze video een handige opfrisser van de kennis over de problemen bij re-integratie.

DEELCONCLUSIES COMMISSIE OCTAS

Complexiteit van het stelsel:

Het arbeidsongeschiktheidsstelsel wordt gekenmerkt door een hoge complexiteit. Dat maakt het voor werknemers, werkgevers en betrokken instanties moeilijk maakt om de regels te begrijpen en goed toe te passen.

Positief effect op vaste werknemers:

Ondanks de complexiteit, werkt het stelsel redelijk goed voor mensen met een vast contract. Zij kunnen vaak re-integreren bij hun werkgever met aangepast werk en een WGA-loonaanvullingsuitkering.

Veel uitdagingen voor kwetsbare werknemers:

Kwetsbare mensen, zoals flexwerkers, werklozen en vroeggehandicapten (Wajongers), ervaren onevenredig nadelige gevolgen door de vele knelpunten binnen het stelsel.

Activering en werkhervatting:

Het stelsel is onvoldoende effectief in het activeren en weer aan het werk krijgen van mensen. Er is een beperkte mate van succes in het daadwerkelijk realiseren van werkhervatting voor mensen die in theorie wel zouden kunnen werken.

Financiële prikkels en begeleiding:

Goedbedoelde financiële prikkels in het stelsel, kunnen soms contraproductief uitwerken. Zieke mensen zonder arbeidsovereenkomst krijgen te weinig begeleiding, wat leidt tot het risico van marginalisering.

Werkgevers terughoudend:

Werkgevers zijn nemen liever geen ‘nieuwe’ mensen met een arbeidsbeperking aan. Dat gebeurt niet om verschillende redenen, ondanks de financiële prikkels in het stelsel.

Financiële risico’s en verplichtingen voor werkgevers:

Zowel de re-integratieverplichtingen als de financiële lasten bij ziekte en gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid, vormen voor werkgevers een flinke barrière. Vooral kleine werkgevers vinden deze verplichtingen vaak disproportioneel.

Behoefte aan verbetering:

Bij alle betrokkenen leeft de wens om de complexiteit van het stelsel te verminderen, de uitvoering te verbeteren en het stelsel beter af te stemmen op de veranderende arbeidsmarkt.

Toekomstige oplossingsrichtingen:

Toekomstige oplossingsrichtingen moeten niet alleen uitvoerbaar, uitlegbaar, en betaalbaar zijn, maar ook rekening houden met de uitdagingen waar werkgevers voor staan. Daarbij moeten de oplossingen daadwerkelijk een verbetering zijn voor de meest kwetsbaren in de maatschappij.