Nederland heeft honderdduizenden arbeidsmigranten, die een toenemend beroep doen op onze publieke voorzieningen. Het ironische is, dat politieke partijen die willen dat er minder migranten zijn, de afgelopen jaren allerlei maatregelen hebben genomen waardoor er meer arbeidsmigranten zijn gekomen. Want juist de flexibilisering van de arbeidsmarkt en versoepeling van ontslagregels, maakten het voor werkgevers (te) aantrekkelijk om werknemers uit andere landen in te zetten, meestal via uitzendbureaus. En het jammere is dat de meeste arbeidsmigranten maar weinig meerwaarde toevoegen aan onze economie, omdat ze laagbetaald werk doen in kassen, distributiecentra of slachterijen.

Een onderzoek van het Centraal Planbureau (CPB) naar de relatie tussen migratie en de arbeidsmarkt in Nederland, laat zien hoe migratiestromen beïnvloed worden door economische factoren en beleid.

Hoe beter de economie, hoe meer arbeidsmigranten
Het onderzoek geeft aan dat de economische conjunctuur een enorme invloed heeft op migratiepatronen, met name door de vraag naar arbeid. Tijdens periodes van economische groei neemt de vraag naar arbeidskrachten toe, wat leidt tot een toename van buitenlandse arbeidskrachten, terwijl een recessie de vraag vermindert.

Deze patronen zijn vooral merkbaar in tijden van een groeiende economie met een krappe arbeidsmarkt, waardoor de vraag naar buitenlandse arbeidskrachten explodeert. De uitbreiding van de Europese Unie en het toegenomen arbeidsaanbod hieruit heeft ook bijgedragen aan de groei van immigratie in de laatste twee decennia. Werkgevers konden daardoor putten uit een enorm arbeidsaanbod uit landen als Bulgarije, Roemenië en andere ‘nieuwe’ EU-landen. Opvallend is, dat een goede of slechte economie vooral gevolgen heeft voor de arbeidsmigratie en geen invloed lijkt te hebben op de instroom van asielzoekers.

Flexibilisering van de arbeidsmarkt stimuleert migratie
Het CPB-onderzoek onthult verder de complexe relatie tussen economisch beleid en migratie. Arbeidsmarktbeleid, socialezekerheidsbeleid, industriebeleid en fiscaal beleid zijn allemaal componenten van economisch beleid die invloed kunnen uitoefenen op migratiestromen, elk op hun eigen manier.

De flexibilisering van de arbeidsmarkt maakte het aantrekkelijker voor werkgevers om tijdelijke buitenlandse werknemers aan te nemen, wat de vraag naar deze werknemers vergroot. Vanuit het perspectief van de arbeidsmigrant is minder ontslagbescherming met flexibele contracten, natuurlijk niet zo aantrekkelijk. Maar door het grote werkaanbod van werkgevers, stromen toch meer arbeidsmigranten in.

Verzorgingsstaat speelt in Nederland geen rol meer
Een grote zorg is dat arbeidsmigranten naar Nederland komen om te profiteren van onze verzorgingsstaat. Historisch gezien was dat wel een belangrijke factor, bijvoorbeeld toen we in de jaren ’60 en ‘70 van de vorige eeuw gastarbeiders naar ons land haalden om in de industrie te werken. 

Maar de toegang tot sociale voorzieningen is de laatste jaren een stuk moeilijker geworden; je belandt niet zo makkelijk meer in de WAO of de Ziektewet. Er is alles aan gedaan om de verzorgingsstaat 'migratieproof' te maken, waardoor grootschalige instroom in de sociale zekerheid niet meer mogelijk is. De arbeidsmarkt is nu bovendien zo flexibel, dat arbeidsmigranten tegenwoordig ook daadwerkelijk aan het werk zijn. Zij komen tijdelijk naar ons land om in korte tijd geld te verdienen, om dan na een tijdje weer terug te keren naar hun eigen land.

Fiscaal beleid heeft ook invloed
Het onderzoek wijst verder op de invloed van industriebeleid en fiscaal beleid op arbeidsmigratie, zoals de kennismigrantenregeling (30%-regeling). Deze beleidsmaatregelen kunnen migratie indirect beïnvloeden door bepaalde groepen kennismigranten fiscale voordelen te bieden.

De effectiviteit van dergelijke regelingen staat echter internationaal soms ter discussie. Maar de pogingen om dergelijke regelingen in Nederland af te schaffen, zorgde voor ernstige kritiek van topmensen uit sectoren die wél veel meerwaarde bieden voor de Nederlandse economie. Want Nederland wil een kenniseconomie zijn, maar leidt daar zelf te weinig mensen voor op. Dan zullen we internationale studenten en kennismigranten nodig blijven houden, waarvoor stimulerende regelingen nodig zijn.

Kernpunten	Relatie arbeidsmarktsmaatregelen en migratie
Economische Conjunctuur	Economische groei stimuleert immigratie door verhoogde vraag naar arbeid Recessies verminderen de vraag naar arbeid en dus immigratie. De uitbreiding van de EU heeft bijgedragen aan toegenomen arbeidsaanbod en immigratie.
Arbeidsmarktbeleid	Flexibilisering vergroot de vraag naar buitenlandse werknemers. Ontslagbescherming heeft een negatief verband met netto immigratie. Het effect van minimumloon op immigratie is niet aan te tonen.
Socialezekerheidsbeleid	De rol van een ruimere verzorgingsstaat in het aantrekken van migranten is complex en niet eenduidig. Historisch gezien heeft toegang tot sociale zekerheid, zoals de WAO, wél een rol gespeeld bij het verblijf van gastarbeiders.
Industriebeleid	Kan migratie indirect beïnvloeden door de economische structuur en de vraag naar arbeid te beïnvloeden. Aantrekken van arbeidsmigranten in specifieke sectoren kan gezien worden als een vorm van industriebeleid.
Fiscaal Beleid	Regelingen zoals de kennismigrantenregeling kunnen migratie stimuleren door fiscale voordelen. De effectiviteit van dergelijke fiscale stimulansen staat nationaal en  internationaal ter discussie.

MIS NIKS MEER: Schrijf je hier in voor de gratis HR-nieuwsbrief