Ongeveer een derde van de mensen in de bijstand, is niet goed in staat om betaald werk uit te voeren. In de Participatiewet moet daarom ruimte komen voor passende ondersteuning aan verschillende groepen mensen in de bijstand. Dit moet hen meer uitzicht geven op maatschappelijke betrokkenheid, ook wanneer betaald werk (nog) niet mogelijk is.

Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) adviseert dat de nieuwe Participatiewet zich niet enkel moet richten op werk, maar meer moet uitgaan van vertrouwen en ondersteuning van mensen in de bijstand. Dit advies komt voort uit het SCP-onderzoek 'Vertrouwen in de bijstand', waarin aandacht wordt gevraagd voor bijstandsgerechtigden die niet in staat zijn betaald werk te verrichten.

Nu nog te veel focus op werk
De huidige Participatiewet is sterk gericht op het terugleiden van mensen naar betaald werk om hun afhankelijkheid van een uitkering te verminderen. Maar SCP-directeur Karen van Oudenhoven stelt echter dat deze benadering niet realistisch is voor iedereen.

Uit het onderzoek blijkt dat ongeveer een derde van de mensen in de bijstand momenteel niet kan werken vanwege ernstige persoonlijke problemen of gezondheidsbeperkingen. Voor deze groep is de nadruk op werk vaak geen passende benadering. Een focus op hun welzijn is dan zinvoller, voor henzelf en voor de samenleving.

Drie groepen met verschillende mogelijkheden
Het SCP onderscheidt drie groepen binnen de bijstand:

1. Mensen die kunnen werken: Voor een deel van de bijstandsgerechtigden is het wel haalbaar om uiteindelijk betaald werk te vinden. Voor deze groep kan de huidige focus op werk effectief zijn.
2. Mensen die (nog) niet direct kunnen werken maar wel kunnen participeren: Deze mensen zijn op dit moment niet in staat om betaald werk te verrichten, maar kunnen zich wel op andere manieren inzetten, bijvoorbeeld met vrijwilligerswerk. Hierin participeren draagt bij aan hun eigenwaarde en maatschappelijke betrokkenheid, ook al is er geen betaald werk.
3. Mensen met ernstige problemen die (nog) niet kunnen werken of participeren: Voor de laatste groep bijstandsgerechtigden, bij wie de problemen te groot zijn om te kunnen werken of vrijwilligerswerk te doen, pleit het SCP voor een ondersteuning die gericht is op een betere kwaliteit van leven in plaats van op werk.

Wederzijds wantrouwen belemmert effectieve hulp
Een andere conclusie van het SCP-onderzoek is dat er in de uitvoering van de Participatiewet vaak sprake is van wederzijds wantrouwen. Bijstandsgerechtigden voelen zich soms behandeld als mogelijke fraudeurs, wat een open gesprek over hun situatie belemmert.

Door dat gebrek aan vertrouwen (in de overheid) hebben klantmanagers niet altijd volledig zicht op de problemen van bijstandsgerechtigden, wat effectieve ondersteuning in de weg staat. Het SCP stelt daarom een andere benadering van bijstandsgerechtigden voor, gebaseerd op vertrouwen in elkaar.

Aanbevelingen voor werkgevers en gemeenten
Wat wel eens vergeten wordt, is dat mensen in de bijstand geen toegang hebben tot voorzieningen die werknemers wel hebben, zoals kinderopvang en een opleidingsbudget. Voor werkgevers en gemeentelijke instanties ligt hier een belangrijke uitdaging. Door bijstandsgerechtigden die niet kunnen werken, alsnog een mogelijkheid tot maatschappelijke participatie te bieden en niet enkel op werk te focussen, kan de nieuwe Participatiewet beter aansluiten bij hun behoeften.

Daarnaast adviseert het SCP om in de ondersteuning meer ruimte te maken voor een persoonsgerichte aanpak die uitgaat van vertrouwen en persoonlijke begeleiding. Zo zouden mensen die langdurig langs de kant stonden, langer de tijd moeten krijgen om te wennen aan betaald werk.

MIS NIKS MEER: Schrijf je hier in voor de gratis HR-nieuwsbrief