IT-dienstverlener CapGemini vraagt 400 medewerkers om vrijwillig maximaal 10% salaris in te leveren. “Er is een mismatch tussen wat deze mensen kunnen en wat ze kosten”, aldus het bedrijf. Uit de vele publiciteit die hierover is ontstaan, blijkt dat demotie erg gevoelig ligt. En dat terwijl demotie juist wordt gezien als één van de middelen om oudere werknemers langer te laten doorwerken.

IT-dienstverlener CapGemini zal 400 medewerkers vragen om vrijwillig maximaal 10% salaris in te leveren. “Er is een mismatch tussen wat deze mensen kunnen en wat ze kosten”, aldus Jeroen Versteeg, topman van CapGemini Nederland.
Uit de vele publiciteit die hierover is ontstaan, blijkt dat demotie erg gevoelig ligt. En dat terwijl demotie juist wordt gezien als één van de middelen om oudere werknemers langer te laten doorwerken.

In Nederland zijn we gewend dat werknemers hoe ouder ze worden méér verantwoordelijkheden èn méér salaris krijgen. Dat leidt er toe dat oudere medewerkers vaak de duurste zijn, terwijl er niet altijd de productiviteit tegenover staat die werkgevers verwachten.

Loon naar leeftijd
Volgens het CPB is dit één van de belangrijkste redenen dat oudere werknemers niet gewild zijn op de arbeidsmarkt. “Het kernprobleem is dat loon naar leeftijd wordt betaald in plaats van loon naar werk”, aldus het planbureau in de studie ‘Rethinking Retirement’.

Dat het anders kan, bewijzen de Scandinavische landen. Daar stijgen de lonen veel minder met ervaring en leeftijd. Oudere werklozen komen hier veel makkelijker aan het werk dan in Nederland.

Demotie
Juist omdat oudere werknemers in Nederland zo duur zijn, zien werkgevers in demotie een middel om meer evenwicht brengen tussen de kosten van de werknemer en zijn prestaties. Het is weliswaar mogelijk, maar het is niet eenvoudig te realiseren.
De werknemer krijgt een aangepast takenpakket (met minder zwaar werk, minder verantwoordelijkheden) en levert hiervoor een deel van zijn salaris in. Dit gebeurt op vrijwillige basis. Want in het Nederlandse arbeidsrecht kunnen werkgevers niet éénzijdig de contracten met medewerkers aanpassen.

Maar omdat we gewend zijn dat loopbanen alleen maar omhoog gaan, is demotie een beladen begrip. Het wordt gezien als de tegenhanger van promotie; werknemers kunnen demotie dan ook als degradatie ervaren. Wat het niet makkelijker maakt, is dat demotie ook wel als strafmaatregel wordt ingezet.

Individueel maatwerk
Demotie kan, maar hoort individueel maatwerk te zijn. Want volgens de Nederlandse wetgeving mogen werknemers die een bepaalde leeftijd bereiken, niet automatisch in hun functie worden teruggezet.

De Commissie Gelijke Behandeling (tegenwoordig het College van de Rechten van de Mens) heeft hierover in 2007 een duidelijke uitspraak gedaan. De Commissie heeft zich toen uitgesproken tegen de CAO voor Nederlandse Orkesten die bepaalde dat orkestleden in principe op hun 60ste worden teruggeplaatst in een lagere functie. Dat was overigens wel met behoud van salaris.

De Commissie Gelijke Behandeling oordeelde dat er in deze CAO sprake was van leeftijdsdiscriminatie. De Commissie liet zich hierbij weinig gelegen liggen aan de goede bedoelingen van de CAO-partijen. Ze wilden met het automatisme van de lagere functie “individuele gesprekken over het functioneren” vermijden om te voorkomen dat orkestleden “in hun artistieke identiteit worden gekwetst”.

Moeilijke personeelsgesprekken
Maar moeilijke personeelsgesprekken horen nu eenmaal bij demotie, kunnen we concluderen uit de uitspraak van de Commissie. Tenzij natuurlijk de werknemer uit zichzelf vraagt om een lagere functie.

In zo'n personeelsgesprek zal de werkgever via objectieve beoordelingscriteria duidelijk maken dat de medewerker niet (meer) aan de functie-eisen voldoet, vervolgens moet de werkgever – bijvoorbeeld via scholing – de medewerker in staat stellen om zijn functioneren te verbeteren.
Als dat niet het gewenste effect heeft, kan de werkgever de conclusie trekken dat de medewerker niet meer geschikt is voor de huidige functie. Om ontslag te vermijden, kunnen werkgever en medewerker een andere functie overeenkomen met een passend salaris.

Uitweg
Omdat demotie een lange en moeilijke weg is die medewerkers vaak demotiveert, hebben sommige werkgevers een andere manier gevonden om de loonkosten van oudere werknemers te verlagen. Tenminste als deze medewerkers minder productief zijn dan gewenst.

De praktische uitweg is dat werkgevers deze medewerkers aanbieden om in deeltijd te gaan werken. Werknemers vinden dit vaak interessant, omdat de pensioenen tegenwoordig doorgaans niet meer zijn gebaseerd op het laatstverdiende salaris.
Met het deeltijdwerk krijgen de medewerkers vaak een aangepast takenpakket, waarbij zij de gelegenheid krijgen om hun waardevolle kennis en ervaring over te dragen op jonge werknemers.

Maatwerk en tact
De werkgever die toch demotie wil agenderen bij zijn medewerkers, moet zich realiseren dat dit om maatwerk vraagt èn tact. Demotie is géén snelle weg om de loonkosten te verlagen, zoals CapGemini deze dagen ervaart.

Doorsturen: