Roken is ongezond en rokende werknemers zijn minder productief en ook vaker ziek. Veel werkgevers willen roken op het werk daarom helemaal verbieden. Advocaat Linda Jacobs legt uit hoe u dat het beste kunt aanpakken.

mr. L.E. Jacobs

Wijzigen rookbeleid
Werknemers hebben al sinds 2004 recht op een rookvrije werkplek. In eerste instantie wezen bedrijven vaak specifieke rookplekken aan, maar in de praktijk zie ik steeds vaker dat werkgevers (willen) overgaan tot een algeheel rookverbod. Dit heeft mede te maken met de ontwikkeling naar duurzame inzetbaarheid: bedrijven maken werk van de gezondheid, ontwikkeling en betrokkenheid van hun werknemers.

Hoe kan een werkgever zijn rookbeleid wijzigen?

Belang
Het is een feit van algemene bekendheid dat roken ongezond is, maar uit onderzoek is ook gebleken dat rokende werknemers minder productief zijn en zich vaker ziek melden. Een rokende werknemer kan een werkgever dus veel geld kosten. Buiten dat een werkgever verplicht is om voor een rookvrije werkplek te zorgen, heeft de werkgever er dus een (financieel) belang bij om roken door zijn werknemers te beperken of, bij voorkeur, te stoppen.

Veel werkgevers streven er in toenemende mate naar om rookvrij te worden. Hoe pak je dat aan?

Rookbeleid
De eerste stap is om een rookbeleid op te zetten. Heeft u (nog) geen rookbeleid? Dan is het aan te raden om daarover iets op papier te zetten.

Ten grondslag aan een rookbeleid ligt een visie: waarom wilt u dat uw bedrijf een rookvrije organisatie is?
Bij het ontwikkelen van deze visie kunt u uw werknemers betrekken. Wat willen de werknemers? Welke klachten zijn er? Welke rol wordt van u als werkgever verwacht en welke rol pakken de werknemers zelf?

Vanuit de visie kan een rookbeleid worden ontwikkeld. In een rookbeleid staat bijvoorbeeld:

• Waar mag wel en waar mag niet worden gerookt?
  Als de onderneming geheel rookvrij is, moet dat ook worden benoemd, bijvoorbeeld dat het verboden is om in het bedrijfsgebouw en op het bedrijfsterrein te roken;
  
  
• Mag onder werktijd worden gerookt?
  Het is een veelgehoorde ergernis op de werkvloer, de collega die elke twee uur een kwartiertje buiten gaat roken. In een uitspraak van de rechtbank Den Haag oordeelde de rechtbank dat een werkgever er een voldoende zwaarwegend belang bij had om werknemers te verbieden om buiten de pauzes te roken.

• Welke sancties gelden er als het rookbeleid wordt overtreden?
  
  
• Wil de werkgever een werknemer ondersteunen als hij/zij wil stoppen met roken en zo ja, op welke wijze?

Ondernemingsraad
Als binnen uw onderneming een ondernemingsraad is ingesteld, dan zult u het rookbeleid met de ondernemingsraad moeten afstemmen. De ondernemingsraad heeft instemmingsrecht. U zal dan ook het rookbeleid, met de beweegredenen (visie) daartoe moeten voorleggen aan de ondernemingsraad.

Rookbeleid wijzigen
Als u al een rookbeleid heeft en het rookbeleid wil wijzigen, bijvoorbeeld naar aan algehele rookvrije omgeving, dan betekent dat in feite dat u de arbeidsvoorwaarden eenzijdig gaat wijzigen. Dat is niet zonder meer toegestaan. Om een eenzijdige wijziging van de arbeidsvoorwaarden te mogen doorvoeren, moet een werkgever goede redenen (vaak een zwaarwegend belang) hebben. Een enkele koerswijziging van de onderneming, kan die toets zelden doorstaan.

Een wijziging kan uiteraard gewoon plaatsvinden als de werknemers daarmee instemmen. In dat kader kan het betrekken van de werknemers bij het vaststellen of wijzigen van het rookbeleid zinvol zijn. Het is wel aan te raden de instemming op papier te zetten, door de werknemers bijvoorbeeld te laten tekenen voor het nieuwe rookbeleid.

Handhaving rookbeleid
Als u in uw onderneming een rookbeleid heeft, zorg dan ook voor handhaving van het rookbeleid. Heeft u rookplekken aangewezen? Geef werknemers die zich daar niet aan houden een waarschuwing. Het is immers niet aan de individuele werknemer om te bepalen of het roken op een bepaalde locatie op het terrein al dan niet is toegestaan. 

Als u structureel handhaaft en werknemers op het rookbeleid (en sancties) wijst, dan kan bij herhaalde overtreding zelfs een ontslag op staande voet standhouden. Dit geldt met name als het roken een gevaar oplevert voor de onderneming (bijvoorbeeld brandgevaar) of de producten (bijvoorbeeld in de voedselindustrie). Zo ook in een procedure bij het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, waarin de werkgever (bakkerij) de betreffende werknemer meerdere waarschuwingen had gegeven en tijdens een werkoverleg het rookbeleid had besproken. De werknemer in kwestie was een gewaarschuwd man, aldus het hof, en terecht op staande voet ontslagen.

Ondersteunen stoppen met roken
Het is niet mogelijk om een werknemer te dwingen om te stoppen met roken. Het recht op privacy speelt daarin ook een rol, net als bij alcohol en drugs op de werkvloer. Als werkgever kan je je werknemers wel ondersteunen om te stoppen met roken.

Het begint ermee om werknemers, die willen stoppen, aan te moedigen. Hierbij kan een open werksfeer van belang zijn, waarin gesproken kan worden over roken en (de moeilijkheden bij) het stoppen met roken.

Vervolgens kan eventueel begeleiding worden aangeboden aan de werknemers die willen stoppen met roken. In sommige gevallen kan de arbodienst hierin een rol vervullen.
Daarnaast zijn er verschillende cursussen die u aan uw werknemers kan aanbieden. U kan daarbij overwegen om werknemers ook een financiële stimulans te geven, doordat een werknemer de cursus (deels) onder werktijd mag volgen of door een bonus aan te bieden als de werknemer na een jaar nog is gestopt met roken.

Tot slot, een veel gegeven tip is: zorg voor een gezonde werkomgeving met fruit en gezonde tussendoortjes. Als de werknemer bezig is met het stoppen met roken, dan kan dat hem/haar stimuleren om het vol te houden.

Contact
Dit artikel is geschreven door mr. L.E. Jacobs, advocaat bij ALEX Advocaten te Wijchen. U kunt haar bereiken per mail: jacobs@alexadvocaten.nl of telefoon: 088 410 44 11. U kunt berichten van Linda Jacobs ook volgen op Linkedin.