Een ambtenaar bij de rijksoverheid is gemiddeld 46,2 jaar oud. Dat is fors ouder dan de gemiddelde werknemer, die 41,4 jaar is. Dat blijkt uit de Jaarrapportage Bedrijfsvoering Rijk 2012, die minister Stef Blok deze week naar de Kamer heeft gestuurd.

Met het motto ‘Werken voor Nederland’ presenteert de rijksoverheid zich tegenwoordig als één werkgever.

Achter die ene werkgever gaan ministeries in hoge kantoorkolossen schuil waar ambtenaren beleid maken (minder dan 15%), maar vooral ook heel verschillende uitvoeringsorganisaties die in het hele land zitten: van de Belastingdienst, Rijkswaterstaat tot de Kinderbescherming en het gevangeniswezen.

Gemiddelde leeftijd stijgt
Volgens de jaarrapportage had de rijksoverheid in 2012 zo'n 109.000 fulltime banen (1.900 banen minder dan een jaar daarvoor). Deze cijfers zijn overigens exclusief de sectoren Defensie, Politie en Rechterlijke Macht.

De gemiddelde leeftijd van het personeel stijgt jaarlijks. De gemiddelde rijksambtenaar is nu 46,2 jaar (in 2009 nog 44,3). Maar liefst 42% van het personeel is 50 jaar of ouder. In 2009 was dat percentage 34,7.
En daarmee is het personeelsbestand van Nederlands grootste werkgever flink grijzer dan gemiddeld. Volgens het CBS was de gemiddelde leeftijd van de werkzame beroepsbevolking in 2012 41,4 jaar (dat is inclusief de overheid).

Naar verwachting zal de gemiddelde leeftijd van het rijkspersoneel ook de komende jaren blijven stijgen. Door de bezuinigingen neemt het aantal banen af en is er weinig ruimte voor instroom van jongeren.

Weinig doorstroming
Omdat er weinig vacatures zijn, zit de rijksoverheid grotendeels op slot. Dat betekent niet alleen dat er geen jongeren bij komen, maar ook er weinig doorstroming is. Hierdoor blijven de overheidswerknemers langer in hun huidige functie hangen.

Dat is niet zonder risico's. Volgens onderzoek van TNO kan dit leiden tot kwalificatie-veroudering. Bijvoorbeeld doordat kennis en vaardigheden verouderen en minder waard worden als werknemers deze langdurig niet gebruiken.
Ook signaleert TNO dat de kwaliteit van werknemers afneemt als ze jarenlang in een te klein professioneel kringetje draaien, terwijl ze ondertussen (ongemerkt) door de buitenwereld worden ingehaald.

Strategisch personeelsbeleid 2020
Kortom, de HR-professie en de managers bij de rijksoverheid mogen volop aan de bak. Hoe zij dat zullen doen, maakt de jaarrapportage van minister Blok niet duidelijk.

Wel belooft hij een "strategisch personeelsbeleid met de focus op 2020". Tegen de bezuinigingsklippen op wil hij "investeren in de kwaliteit en het aanpassingsvermogen van de organisatie en de medewerker".

Investeren in scholing en opleidingen (in 2012 bijna 1.600 euro per arbeidsjaar) alleen zal niet voldoende zijn. Om vastroesten van medewerkers en de organisatie te voorkomen, zal het de uitdaging worden om - ook als er weinig vacatures zijn - de doorstroming binnen de rijksoverheid op gang te brengen.

Doorsturen: