Een kwart van de Nederlanders die aan het werk zijn, heeft geen vast contract meer. Door zzp'ers en flexcontracten wordt de arbeidsmarkt steeds flexibeler. Zo zeer zelfs, dat een half miljoen Nederlanders nu meer dan één baan moet combineren.

Twintig jaar geleden zagen we het al in de VS: daar worstelden werknemers aan de onderkant van de arbeidsmarkt zich in verschillende ploegendiensten door de dag. Overdag in een winkel staan en ‘s avonds ‘gewoon’ doorwerken als serveerster, callcenter medewerkster of een nachtdienst draaien achter de hotelbalie. Dat was in Nederland toen nauwelijks denkbaar, maar nu al werken hier ook een half miljoen mensen in meer dan één baan, blijkt uit de publicatie Dynamiek op de Nederlandse Arbeidsmarkt: De focus op flexibilisering, een uitgave van het CBS en TNO.

Zestien procent werkt op flexcontract
Het aandeel werknemers met een flexibele arbeidsrelatie is toegenomen van 12 procent (2001) tot 16 procent (2012) van de werkzame beroepsbevolking. De toename komt vooral door het hogere aandeel werknemers met een tijdelijk contract met uitzicht op een vast dienstverband en oproepkrachten.

Het aandeel zelfstandigen zonder personeel (zzp'ers) is toegenomen van 7 procent naar 10 procent van de werkzame beroepsbevolking.

Dan weer werkloos, dan weer flexwerk
Werknemers met een flexibele arbeidsrelatie stromen vaker uit naar werkloosheid of inactiviteit en wisselen vaker van werkgever dan werknemers met een vaste arbeidsrelatie. De verschillen in baanzekerheid tussen verschillende soorten flexibele arbeidsrelaties zijn groot. Van de werknemers met een tijdelijk contract met uitzicht op een vast dienstverband is tussen 2011 en 2012 slechts 12 procent uitgestroomd naar inactiviteit of werkloosheid, 15 procent wisselde van werkgever.

Bijna de helft heeft een jaar later wel een vaste arbeidsrelatie bij dezelfde werkgever. Een derde van de oproepkrachten is werkloos geworden of werkt niet meer, een op de vijf is van werkkring gewisseld. Toch heeft ook een op de acht oproepkrachten in de periode 2007-2010 onafgebroken in dezelfde baan gewerkt.

Hoge werkdruk, weinig vrijheid
Werknemers met een flexibele arbeidsrelatie hebben niet alleen te kampen met minder baanzekerheid, ze hebben ook vaak te maken met een hoge werkdruk en weinig autonomie op het werk. Hierdoor lopen zij meer gezondheidsrisico’s en hebben zij meer problemen met de inzetbaarheid dan werknemers met een vaste arbeidsrelatie.

Bovendien hebben werknemers met een flexibele arbeidsrelatie op hun werk minder leer- en ontwikkelmogelijkheden. Dat kan een risico betekenen voor de innovatiekracht van Nederland, waarschuwen de onderzoekers.

Zelfstandige dienstverlener eenvoudiger weer in loondienst
Ongeveer driekwart van de zelfstandigen zonder personeel biedt eigen arbeid aan, een kwart verkoopt producten. De eersten zijn jonger, hoger opgeleid en werken minder uren en waren voor hun start als zzp’er vaak werknemer. Als zij als zzp’ers stoppen gaan ze meestal aan de slag als werknemer.

Startende zzp’ers die producten verkopen waren eerder vaker niet werkzaam en als zij stoppen stromen zij vaker uit naar werkloosheid of inactiviteit.