In het jaar 2023 namen twee keer zoveel mensen contact op met Huis voor Klokkenluiders, omdat ze een misstand op het werk wilden melden. De meeste meldingen hadden betrekking op bedrijfsgeheimen, fraudevermoedens, overtredingen van veiligheidsvoorschriften en sociale (on)veiligheid op de werkvloer. Bedrijven zijn de melder meestal niet dankbaar, want na hun melding worden klokkenluiders nog vaak gepest, geïntimideerd of zelfs ontslagen.

Dit blijkt uit het jaarverslag van het Huis voor Klokkenluiders. In 2023 klopten 369 aan bij het Huis; een stijging van 50% ten opzichte van het voorgaande jaar.

Naast het bieden van advies, voert het Huis ook onderzoeken uit naar gemelde misstanden. Deze onderzoeken worden vertrouwelijk behandeld. Daarnaast werkt het Huis aan preventie, door organisaties te adviseren over het opzetten van effectieve meldregelingen.

Werkgevers willen advies
Niet alleen werden meer misstanden gemeld, ze waren ook complexer. Dit komt waarschijnlijk door de invoering van de Wet bescherming klokkenluiders en de toenemende media-aandacht voor misstanden. Tegelijkertijd zochten ook meer werkgevers advies bij het Huis, met name over het opzetten van meldregelingen en het uitvoeren van intern onderzoek naar misstanden.

De gemelde misstanden bestreken een breed scala aan onderwerpen, zoals de omgang met bedrijfsgeheimen, fraudevermoedens, overtredingen van veiligheidsvoorschriften en sociale (on)veiligheid op de werkvloer. Opvallend was dat een groot deel van de meldingen betrekking had op de zorgsector, het onderwijs en gemeentelijke organisaties.

Problemen aan de top van de organisatie
Wilbert Tomesen, voorzitter van het Huis voor Klokkenluiders, benadrukt het belang van het melden van misstanden. Hij merkt op dat melders vaak problemen binnen de top van hun organisatie benoemen. Het besef dat het Huis meekijkt, fungeert vaak als een stimulans voor werkgevers om de zaak serieus te nemen en aanpassingen te maken.

Het Huis voor Klokkenluiders biedt onafhankelijk, vertrouwelijk en kosteloos advies aan iedereen die een werkgerelateerde misstand wil melden. In 2023 kwamen niet alleen meer werknemers met een melding, maar ook meer (politieke) ambtsdragers, leidinggevenden, vertrouwenspersonen en ZZP'ers zochten advies bij het Huis.

Pesten en erger na een melding
In de meeste klokkenluiderszaken ervaart de melder benadeling. Vaak gaat het om pestgedrag, sociale isolatie, intimidatie, beëindiging van het dienstverband of bedreiging.

“Wanneer melders ons benaderen, hebben zij vaak al een conflict met de werkgever. We denken dan uiteraard mee hoe we ze dan nog het beste kunnen helpen, maar het beperkt onze ruimte om nog te kunnen interveniëren. Hoe eerder mensen bij ons komen met een vermoeden, hoe beter we ze kunnen helpen om tot een goede afhandeling te komen”, zegt Tomesen.

Scholing nodig over meldprocedures
Tomesen benadrukt dat niet alle vertrouwenspersonen voldoende kennis hebben over meldprocedures. Hij pleit voor meer investeringen van werkgevers in het faciliteren van vertrouwenspersonen, om zo het meldproces te verbeteren.

Het jaarverslag van het Huis voor Klokkenluiders laat zien dat het aantal 'klokkenluiderszaken', waarin een redelijk vermoeden van een misstand bestaat die het maatschappelijk belang raakt, is gestegen. Deze zaken deden zich vooral voor in de semipublieke sector, zoals de zorg en het onderwijs.

Klokkenluiders: Checklist interne meldprocedure