Voorlopig lijkt alleen het eerste spoor haalbaar.

Van ronduit enthousiast, via een beetje, tot sterk afwijzend: de reacties op het rapport van de commissie Bakker stromen binnen. De grote politieke partijen lijken alle opties open te houden, behalve de SP die vindt dat de commissie ‘jammerlijk gefaald’ heeft. Vakbonden omarmen de voorstellen voor de korte termijn die meer mensen aan het werk moeten helpen, maar staan afwijzend tegenover hervormingen van de WW. Werkgevers zijn een stuk enthousiaster over alle facetten van het commissierapport.

Het rapport werd in ontvangst genomen door premier Balkenende en minister Donner (SZW). Beiden hadden positieve woorden voor het werk van de commissie en de inhoud van het rapport. Volgens Donner heeft de commissie duidelijk gemaakt dat er op vier punten ‘een kanteling in het denken nodig is’ omdat de arbeidsmarkt fundamenteel verandert.

Donner wil de aanbevelingen van de commissie samen met sociale partners (vakbonden en werkgevers) en anderen oppakken. De minister denkt ook dat de publieke discussie het nodige kan bijdragen. ‘Duidelijk is echter ook dat de urgentie van de problematiek geen onnodig uitstel gedoogt', aldus minister Donner.

Organisaties voor ouderen verdeeld
Tussen alle reacties valt ook de positie van organisaties voor ouderen op. Ouderenorganisatie Unie KBO is resoluut tegen het stapsgewijs verhogen van de wettelijke AOW-leeftijd. De ouderenunie vindt dat de commissie hiermee ‘populistische retoriek’ bedrijft. Volgens de ouderen is doorwerken na 65 jaar alleen interessant voor 'een beperkte categorie werknemers in een beperkt aantal sectoren'.

Maar Ed Nijpels, voorzitter van de Regiegroep GrijsWerkt is juist enthousiast. In dagblad Trouw toont hij zich opgetogen over de plannen van de commissie. Hij spreekt zelfs van ‘een doorbraak’. Nijpels denkt dat de plannen van de commissie er voor kunnen zorgen dat ouderen daadwerkelijk langer betaald werk houden. Wel waarschuwt Nijpels dat de politiek, werkgevers en vakbonden niet ‘hun eigen kersen van de taart moeten plukken’.

Vakbonden willen alleen eerste spoor
Dat laatste lijkt nu wel te gebeuren, waar het de vakbonden betreft. Het advies van de commissie Bakker kent drie sporen.

Een eerste spoor om op korte termijn meer werklozen en gehandicapten aan werk te helpen. Verder een tweede en derde spoor, waarin op termijn sociale voorzieningen worden hervormd (verkorting van de WW, instelling van een persoonlijk werkbudget) en de pensioenleeftijd wordt verhoogd.

De vakbonden omarmen de voorstellen voor het eerste spoor, maar moeten vooralsnog niets hebben van wijzigingen in het sociale stelsel.

CNV: Bakker vliegt uit de bocht
Volgens CNV-voorzitter René Paas 'vliegt de commissie met het advies uit de bocht’. Paas vindt wel dat de commissie ‘een prachtig toekomstbeeld beschrijft waarin iedereen meedoet op de arbeidsmarkt’. Maar het is volgens de bondsvoorzitter ‘onbegrijpelijk dat de commissie dat wil bereiken door de bescherming van werknemers te verminderen.'

Bakker opent volgens het CNV sterk met voorstellen om op korte termijn meer mensen aan het werk te krijgen. Het CNV is verder positief over het advies om ontslagen werknemers eerst zes maanden in dienst te houden om ze te helpen een nieuwe baan te vinden. Maar de bond ‘accepteert niet dat de preventieve toets uit het ontslagrecht verdwijnt, en al evenmin dat de uitkering aan werklozen korter wordt, zoals de commissie voorstelt’.

Dat ook werknemers moeten bijdragen aan een persoonlijk werkbudget vindt geen genade bij het CNV. Laat de werkgevers dat maar doen, vindt de bond, want die zijn minder geld kwijt aan pensioenen, ontslagvergoedingen, levensloop en spaarloon. Paas vraagt zich wel af of je als werknemer beter uit bent met een werkbudget. Weliswaar stort de werkgever daar geld in, ‘maar de werknemers betalen de prijs', stelt de CNV-voorzitter.

FNV vindt plannen oneerlijk
Volgens de grootste vakbond, de FNV, is het rapport Bakker 'een concept met behoorlijk wat oneerlijke elementen'. De bond kan zich vinden in veel plannen voor de korte termijn, zoals loonkostensubsidies, uitbreiding kinderopvang, beter beroepsonderwijs en langer werken voor kleine parttimers.

Als het gaat om de lange termijn, verliest Bakker de realiteit uit het oog, vindt de FNV. Het rapport begint dan ‘steeds meer op een proefschrift te lijken’, stelt de bond. Volgens de FNV moeten werknemers met een zwakkere positie rechten en zekerheden inleveren, om daarmee een nieuw spaarsysteem voor goed verdienende werknemers op te bouwen.

FNV-voorzitter Agnes Jongerius noemt de plannen 'oneerlijk', omdat ook de nieuwe levensloopregeling straks alleen aantrekkelijk is voor wie beter verdient.

De voorstellen van de commissie voor de lange termijn, zoals de verhoging van de AOW-leeftijd en wijziging van het pensioenstelsel, vindt de FNV niet realistisch en dus ‘ver onder de maat'.

Ondernemers zien uitdagend perspectief
Ondernemers stellen dat het rapport van de commissie Bakker een ‘uitdagend perspectief biedt voor de toekomst van Nederland’. Dat zeggen VNO-NCW, MKB-Nederland en LTO Nederland.

De ondernemers vinden dat de commissie Bakker ‘een nieuwe kijk geeft op de arbeidsmarkt’, omdat werkgevers en werknemers samen verantwoordelijk worden voor een benadering van werk naar werk. Vooral de huidige preventieve toets, de hoge ontslagvergoedingen en de duur van de WW zijn altijd een doorn in het oog van de ondernemers geweest. Ze zijn dan ook verheugd dat het huidige sociale stelsel op de helling gaat.

Ook het stimuleren van doorwerken tot 65 jaar en het geleidelijk verhogen van de AOW-leeftijd spreken volgens de ondernemersorganisaties tot de verbeelding. ‘Alleen zo kan in een vergrijzende samenleving het overheidshuishoudboekje op orde blijven’.

De ondernemers wijzen wel op het gevaar van bureaucratie door de nieuwe voorstellen. De maatregelen moeten wel uitvoerbaar zijn voor ondernemingen in het midden- en kleinbedrijf en in de land- en tuinbouw, zo waarschuwen ze.