De Arbeidsinspectie krijgt meer mogelijkheden om bedrijven aan te pakken bij ernstige misstanden met arbeidsmigranten. Werkgevers en uitzendbureaus die zich schuldig maken aan uitbuiting of gevaarlijke werkomstandigheden, kunnen te maken krijgen met directe sancties. In het uiterste geval kan een arbeidsinspecteur het bedrijf zelfs stilleggen. De vraag is wel of de Arbeidsinspectie écht zijn tanden kan laten zien, want de afgelopen jaren is flink bezuinigd op de inspectiedienst.

Minister van Hijum (SZW) wil met de verscherpte maatregelen malafide uitzendbureaus én werkgevers aanpakken die arbeidsmigranten uitbuiten. Met de mogelijkheid om bedrijven stil te leggen hoopt de minister dat arbeidsmigranten fatsoenlijker worden behandeld. Ook versterkt het de concurrentiepositie van werkgevers die zich wél netjes gedragen en de regels respecteren. Dat meldt hij in een brief aan de Tweede Kamer.

Uitbreiding stilleggingsbevoegdheid
Op basis van de Arbowet kan de Nederlandse Arbeidsinspectie al werkzaamheden stilleggen bij ernstig gevaar voor personen. Uit een recente verkenning van de juridische mogelijkheden, blijkt dat deze bevoegdheid uit de Arbowet ook ingezet kan worden bij ernstige misstanden zoals:

• Structureel te weinig loon betalen;
• Werknemers laten slapen op de werkplek;
• Extreme werkuren zonder rust;
• Illegaal verblijf of werk;
• Ingenomen bankpassen en reisdocumenten;
• Onduidelijkheid over leidinggevenden;
• Ontbrekende of gebrekkige administratie;
• Fysiek of psychisch geweld.

De stillegging geldt voor de werkplek of voor specifieke werkzaamheden waar zich gevaar voordoet. Maar in sommige gevallen kan dit ook leiden tot een stillegging van álle activiteiten binnen een bedrijf. De werkzaamheden mogen pas worden hervat wanneer er geen sprake meer is van ernstig gevaar.

Aanpak inname reisdocumenten en bankpassen
Het innemen van paspoorten en bankpassen door werkgevers wordt als zeer onwenselijk beschouwd, omdat dit de afhankelijkheid van werknemers vergroot en het risico op misstanden verhoogt. De Arbeidsinspectie kan ook in zulke gevallen optreden op basis van de Arbowet, die werkgevers verplicht om psychosociale arbeidsbelasting (zoals hoge werkdruk en ongewenst gedrag) te voorkomen. Het innemen van paspoorten en bankpassen valt hier nu ook onder.

Bij inname van documenten kan de Arbeidsinspectie:

• Een waarschuwing opleggen;
• Bij herhaling een boete geven.

Als er naast de inname van documenten ook andere ernstige misstanden plaatsvinden, kan dit ook leiden tot stillegging van werkzaamheden op grond van de Arbowet.

Zijn er wel genoeg arbeidsinspecteurs?
De maatschappelijke druk om iets te doen tegen uitbuiting van arbeidsmigranten wordt groter, maar hoogleraar arbeids- en migratiegeschiedenis Leo Lucassen vreest dat de maatregelen van de minister weinig effect hebben. Volgens Lucassen is het probleem van arbeidsuitbuiting groot en wijdverspreid, vooral in sectoren zoals de distributie, logistiek en de vleesverwerkende industrie.

Lucassen wijst in een uitzending van BNR Nieuwsradio op het feit dat de Arbeidsinspectie jarenlang is uitgekleed en nu al moeite heeft met de meest basale taken. Vakbonden signaleren misstanden, maar handhaving blijft een uitdaging omdat inspecteurs simpelweg de capaciteit missen om bedrijven effectief te controleren en overtredingen vast te leggen. Zonder substantiële versterking van deze dienst zullen de aangekondigde maatregelen volgens hem weinig effect hebben. Hierdoor blijven malafide ondernemers grotendeels buiten schot.

Bredere visie op de arbeidsmarkt nodig
Lucassen pleit voor een bredere visie op de arbeidsmarkt als fundamentele oplossing. Lage lonen en slechte arbeidsomstandigheden maken bepaalde sectoren nu afhankelijk van goedkope arbeidskrachten uit het buitenland. Dit probleem verdwijnt niet met strengere handhaving alleen.

Hij stelt dat Nederland zich structureel zou moeten ontwikkelen tot een hogelonenland. Dan zijn bedrijven minder afhankelijk van arbeidsmigranten en wordt werk aantrekkelijker voor binnenlands personeel. Zolang die fundamentele verandering uitblijft, blijven uitbuiting en slechte arbeidsomstandigheden volgens de hoogleraar een hardnekkig probleem.

Overzicht van maatregelen uitbuiting arbeidsmigranten

HANDIGE TOOLS VOOR HR: Doe het samen met HR TOOLS & EXTRA'S

Doorsturen: