Er is een nieuwe handreiking voor seksueel grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer, die meer aandacht besteedt aan de nodige cultuurverandering in de organisatie. Dit is een verbreding van de aanpak die door regeringscommissaris Mariëtte Hamer wordt bepleit. “Niets doen is geen optie, maak het zichtbaar en bespreekbaar.”

De nieuwe handreiking grensoverschrijdend gedrag volgt op een prototype dat vorig jaar is verschenen. De belangrijkste verandering in deze nieuwe editie is een verbreding van de aanpak: van goed omgaan met meldingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag naar een strategie voor preventie en cultuurverandering binnen je organisatie.

De handreiking telt meer dan 100 pagina’s en kan kleine organisaties wellicht afschrikken om ermee aan de slag te gaan. Daarom werkt de regeringscommissaris nog aan een praktisch te hanteren instrument waarmee elke organisatie op een laagdrempelige manier aan de slag kan met preventie en de aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Maak het zichtbaar en bespreekbaar
Mariëtte Hamer’s motto is nog steeds ‘niets doen is geen optie’. Maar daar voegt de regeringscommissaris nu aan toe: “maak het onderwerp zichtbaar en bespreekbaar. Uiteindelijk gaat het om de wil om met elkaar te werken aan een gelijkwaardige, respectvolle, plezierige en veilige cultuur waarin seksueel grensoverschrijdend gedrag niet meer voorkomt. Die positieve motivatie wil ik graag activeren.”

Hamer heeft de afgelopen maanden gewerkt aan het testen, aanscherpen en uitbouwen van het prototype dat ze in mei 2023 publiceerde. Hierin heeft ze de inzichten van experts, ervaringsdeskundigen en ruim 20 grote en kleine bedrijven uit verschillende sectoren meegenomen.

Aanpak steunt op drie pilaren
Het nieuwe eerste deel biedt inzicht in hoe organisaties kunnen werken aan de omgangscultuur en de organisatiestructuur. Ook worden organisaties meegenomen in hoe zij het ondersteunende systeem kunnen organiseren. Deze drie pilaren onder de aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag zijn in samenhang bepalend voor het creëren van een sociaal veilige cultuur binnen de organisatie.

De handreiking biedt houvast om het proces van preventie en aanpak met elkaar te organiseren en in te bedden in de dagelijkse gang van zaken. De regeringscommissaris wijst er op dat maatregelen in de organisatie, zoals de vertrouwenspersoon en de meldprocedure, voor iedereen in de organisatie gelden, ongeacht hun contractvorm, dus ook voor uitzendkrachten en zzp’ers.

Foto maken van de organisatie
Hamer benadrukt het belang van een risicoanalyse om erachter te komen wat een organisatie kwetsbaar maakt voor seksueel grensoverschrijdend gedrag. Hamer: “Je moet een risicoanalyse zien als een foto van de organisatie. Je brengt in kaart wat de risicofactoren zijn voor seksueel grensoverschrijdend gedrag, bijvoorbeeld in de organisatiestructuur, zoals ongelijke machtsverhoudingen, een grote mate van afhankelijkheid, hoge werkdruk of de fysieke aard van het werk.”

Ook de omgangscultuur komt aan bod, zoals ingesleten gedragspatronen tussen leidinggevenden en medewerkers of mannen en vrouwen. En het ondersteunend systeem, zoals de toegankelijkheid van deskundige vertrouwenspersonen, een gedragen gedragscode en de kennis en vaardigheden van leidinggevenden. Op basis van de analyse kan een plan van aanpak worden gemaakt om maatregelen vast te leggen. “Onderdeel hiervan is altijd ook het organisatiebrede gesprek, dat als doel heeft dat iedereen binnen de organisatie zich gezien en gehoord voelt. Een gesprek waar afspraken uit voortkomen over onderling gedrag die leiden tot een heldere sociale norm,” stelt Hamer.

Aan het begin meer meldingen
Het in gang zetten van een cultuurverandering kan in het begin leiden tot een toename in meldingen, maar dit kan ook een teken zijn van positieve cultuurverandering, omdat men zich meer durft uit te spreken.

Hamer: “Vaak genoeg blijkt in de praktijk dat als je met elkaar in gesprek gaat, er zaken boven komen over ongewenst gedrag en de impact hiervan. Dat is winst, want als er ruimte ontstaat om het met elkaar te bespreken, kun je het in een vroeg stadium stoppen. Het wordt dan makkelijker om een ander erop aan te spreken.”

DOE HET ZELF: Beleidsplan Grensoverschrijdend gedrag