Sinds de handhaving op schijnzelfstandigheid begin dit jaar is gestart, nemen opdrachtgevers vaker verhaalclausules op in contracten met zzp’ers. Met dergelijke afspraken willen zij boetes en naheffingen verhalen op zzp’ers als de Belastingdienst hun arbeidsrelatie achteraf als dienstverband aanmerkt. Hoewel dit juridisch niet altijd is toegestaan, voelen zzp’ers zich toch onder druk gezet om dergelijke contracten te ondertekenen.

Dit blijkt uit meldingen van zzp'ers en arbeidsjuristen. Met name in de zakelijke dienstverlening en ICT-sector duiken deze bepalingen steeds vaker op. Dat vertelt arbeidsrechtjurist Bastiaan van Rossum in het NOS Radio1 Journaal.

Wat mogen opdrachtgevers verhalen op zzp’ers?
De verantwoordelijkheid voor het al dan niet aangaan van een dienstverband of het verlenen van een opdracht, ligt in principe bij de werkgever/opdrachtgever. Als de Belastingdienst oordeelt dat een opdracht beschouwd moet worden als een dienstverband, kan de opdrachtgever in principe loonheffingen (loonbelasting en premies volksverzekeringen) verhalen op de zzp’er, mits daarover afspraken op papier staan. De zzp’er kan deze belasting en premies dan verrekenen met de verschuldigde inkomstenbelasting. Maar voor premies werknemersverzekeringen en de inkomensafhankelijke bijdrage aan de zorgverzekeringswet geldt een wettelijk verhaalsverbod.

Bij naheffingen hangt het verder af van de samenstelling: loonheffingen mogen wél worden verhaald, maar premies werknemersverzekeringen niet. Boetes mogen in principe worden doorberekend, maar rechters kunnen op basis van redelijkheid en billijkheid anders oordelen.

Juridisch niet geldig, maar toch druk op zzp’ers
Arbeidsjuristen zien steeds vaker dat opdrachtgevers zzp’ers willen laten opdraaien voor naheffingen en boetes, terwijl dit juridisch niet altijd standhoudt. Volgens arbeidsrechtjurist Bastiaan van Rossum heeft een onrechtmatige bepaling geen juridische waarde, zelfs als de zzp’er het contract ondertekent. "Bepalingen die in strijd zijn met de wet gelden simpelweg niet."

Toch leidt dit in de praktijk tot grote onzekerheid bij zelfstandigen. Zelfstandigenvereniging ZZP Nederland ontvangt sinds januari dagelijks meldingen van zzp’ers die dergelijke clausules aantreffen in hun contracten en niet weten hoe ze hiermee om moeten gaan. In eerdere jaren kwamen hier vrijwel geen vragen over binnen. Zzp’ers die bezwaar maken tegen een contract met een dergelijke clausule, lopen het risico dat zij de opdracht niet krijgen. Velen tekenen daarom maar en hopen dat de clausule niet achteraf wordt ingeroepen.

Opdrachtgevers handelen uit onwetendheid
Volgens arbeidsjuristen en belangenorganisaties handelen opdrachtgevers vaak uit angst en onwetendheid. De handhaving van de Wet DBA maakt opdrachtgevers onzeker over hoe zij zelfstandigen zonder risico kunnen blijven inzetten. De opdrachtgever blijft verantwoordelijk voor de arbeidsrelatie met de werkende; daar verandert een clausule helemaal niets aan.

Volgens Van Rossum zijn dergelijke contractuele ‘oplossingen’ daarom zinloos. "De enige effectieve manier om schijnzelfstandigheid te voorkomen, is door de arbeidsrelatie inhoudelijk aan te passen. Dat werkt veel beter dan deze schijnoplossingen."

HR en het inzetten van zzp’ers
De toenemende juridische onzekerheid rondom schijnzelfstandigheid zorgt voor onrust onder opdrachtgevers én zzp’ers. Werkgevers moeten zorgvuldig omgaan met contractbepalingen en zich bewust zijn van wat wettelijk wél en niet mag.

Onderwerp	Belangrijk om te weten
Handhaving schijnzelfstandigheid	Sinds 2025 controleert de Belastingdienst actief op schijnzelfstandigheid, maar boetes worden dit jaar nog niet opgelegd. Bij de constatering dat sprake is van een dienstverband, moet de werkgever premies en belasting nabetalen; mogelijk dreigt ook een boete.
Verhaalbare kosten	Loonheffingen mogen worden verhaald, premies werknemersverzekeringen en bijdragen zorgverzekeringswet niet.
Onrechtmatige contractbepalingen	Juridisch ongeldig, ook als een zzp’er tekent. Belastingdienst houdt de werkgever/opdrachtgever verantwoordelijk. Rechter beoordeelt het doorberekenen van boetes mogelijk als onredelijk.
Sectoren met veel meldingen	Zakelijke dienstverlening en ICT.
Gevolgen voor zzp’ers en opdrachtgever/werkgever	Zelfstandigen krijgen vaker onwettige clausules voorgelegd en verliezen soms werk als ze weigeren. Wanneer de Belastingdienst oordeelt dat sprake is van een dienstverband zijn de gevolgen voor de zzp'er ook groot: mogelijk raakt hij/zij de zelfstandigenaftrek kwijt en moet de zzp'er premies werknemersverzekeringen nabetalen. Aan de andere kant kan de zelfstandige nabetaling van loon, arbeidsvoorwaarden en pensioen vorderen bij de opdrachtgever/werkgever. Dit is mogelijk, omdat de zzp'er kennelijk toch werknemer was en dus recht heeft op alle voorzieningen en rechten die de werknemer daarbij heeft.

WERKEN MET ZZP'ERS: Je doet het met deze HR-Tools