Verbouwing van de WIA gaat nog voor de zomer van start

Het huidige stelsel voor ziekte en arbeidsongeschiktheid staat onder druk. Hoewel het veel mensen ondersteunt, is alles rondom arbeidsongeschiktheid en de WIA veel te moeilijk geworden in de afgelopen jaren. Niet alleen werkgevers en werknemers worstelen met de WIA, ook het UWV lukt het maar niet om de WIA-(her)beoordelingen op tijd uit te voeren. Er ligt al een tijd een rapport met aanbevelingen van de onafhankelijke commissie OCTAS, waar de minister van SZW nu op voortborduurt. Daarvoor gaat hij in overleg met sociale partners, zodat er voor de zomer van 2025 voorstellen voor verbetering op tafel liggen.

Op de korte termijn wil het kabinet maatregelen nemen om het stelsel te verbeteren en te vereenvoudigen. Het kabinet kijkt daarvoor naar ideeën uit variant 1 van het advies van de Onafhankelijke Commissie Toekomst Arbeidsongeschiktheidsstelsel (Octas).  Dat houdt in dat de minister niet het hele stelsel om gaat gooien, maar vooral verbeteringen aan wil brengen in de huidige regelgeving en uitvoeringspraktijk rondom de WIA, schrijft hij in een brief aan de Tweede Kamer.

Korte termijn: vereenvoudiging van de WIA
Op korte termijn worden maatregelen voorgesteld om het stelsel minder complex te maken. Deze vereenvoudiging kan wel gevolgen hebben voor de hoogte van de uitkering die mensen krijgen die langdurig arbeidsongeschikt zijn geraakt:

  • Afschaffen van de WGA-vervolguitkering: Dit voorkomt plotselinge inkomensdalingen voor gedeeltelijk arbeidsgeschikten en maakt het uitkeringsregime eenvoudiger.
  • Afschaffen van de IVA-uitkering: Dit verlaagt de complexiteit en stimuleert participatie, maar vermindert de zekerheid voor volledig en duurzaam arbeidsongeschikten.
  • Vereenvoudiging uitkeringsregimes: Het terugbrengen van vier naar twee regimes binnen de WIA.
  • Aanpassing van de WIA-drempel: Verlaging van de toegangsdrempel van 35% arbeidsongeschiktheid naar 25% of 15% wordt onderzocht.

Huidige systematiek van premiedifferentiatie en doorberekening
Binnen het huidige WIA-stelsel worden de uitkeringslasten van niet-duurzaam arbeidsongeschikten voor een periode van tien jaar doorberekend aan hun (voormalige) werkgever. Dit systeem is gebaseerd op het principe dat werkgevers medeverantwoordelijk zijn voor preventie en re-integratie van zieke werknemers en dat zij gestimuleerd worden om langdurig ziekteverzuim te beperken.

De hoogte van de doorbelasting verschilt per type werkgever:

  • Kleine werkgevers betalen een sectorale premie, waarbij de lasten collectief worden verdeeld over alle werkgevers in dezelfde sector.
  • Grote werkgevers krijgen een individueel bepaalde premie, gebaseerd op de werkelijke WIA-instroom binnen hun bedrijf.
  • Middelgrote werkgevers betalen een premie die deels individueel en deels sectoraal is bepaald, waardoor een mengvorm van collectieve en individuele lastenverdeling ontstaat.

Deze premiedifferentiatie wordt toegepast binnen de publieke verzekering van het UWV. Werkgevers kunnen echter ook kiezen voor eigenrisicodragerschap, waarbij zij de uitkeringslasten van gedeeltelijk arbeidsongeschikte werknemers zelf dragen en eventueel via een private verzekering afdekken. Dit alternatief biedt grote werkgevers en sommige middelgrote werkgevers meer controle over hun kosten, maar vereist ook een actieve re-integratieaanpak.

Effecten van het afschaffen van de WGA-vervolguitkering en IVA-uitkering
In het voorgestelde beleid wordt zowel de WGA-vervolguitkering als de IVA-uitkering afgeschaft. Dit heeft ingrijpende gevolgen voor de doorberekening van uitkeringslasten:

Afschaffen van de WGA-vervolguitkering (VVU)

  • De WGA-vervolguitkering is bedoeld voor gedeeltelijk arbeidsongeschikten die minder dan 50% van hun resterende verdiencapaciteit benutten.
  • Door deze regeling af te schaffen, stijgt de gemiddelde uitkeringshoogte binnen de WIA, omdat meer mensen in een hogere uitkeringscategorie vallen.
  • Dit leidt tot hogere kosten voor werkgevers, aangezien zij verantwoordelijk blijven voor de financiering van deze uitkeringen via de WIA-premie of via eigenrisicodragerschap.

Afschaffen van de IVA-uitkering

  • De Inkomensvoorziening Volledig Arbeidsongeschikten (IVA) wordt op dit moment gefinancierd via het Arbeidsongeschiktheidsfonds (Aof), een collectief fonds dat door werkgevers wordt betaald.
  • In het nieuwe systeem worden ook deze uitkeringen direct toegerekend aan de werkgevers van de betrokken werknemers. Dit betekent dat de lasten van volledig arbeidsongeschikten niet langer over alle werkgevers worden verdeeld, maar meer bij individuele werkgevers terechtkomen.

Langetermijnvisie opstellen
Het kabinet schetst daarnaast een beeld voor de lange termijn, waarbij een aantal ideeën uit de andere varianten van het OCTAS-advies verder wordt verkend en uitgewerkt. Daarvoor worden (opnieuw) vakbonden, werkgevers, uitvoerders en de belangengroepen betrokken. Minister van Hijum wil het stelsel daarmee eenvoudiger, uitvoerbaar en betaalbaar te maken. Dit omvat:

  • Meer focus op re-integratie: In plaats van direct een gedetailleerde medische beoordeling, moet de ondersteuning naar werk voorop staan.
  • Harmonisatie van regelingen: Gelijke rechten en plichten voor alle werkenden, zowel werknemers als zelfstandigen, wordt onderzocht.
  • Bevorderen van arbeidsparticipatie: Meer bestaanszekerheid moet mensen helpen de stap naar werk te zetten.
  • Duidelijkheid en voorspelbaarheid: Werknemers moeten weten waar ze financieel aan toe zijn en werkgevers moeten ondersteuning krijgen om mensen met een beperking in dienst te houden.

De minister benadrukt dat fundamentele wijzigingen, zowel voor de korte als de lange termijn, zorgvuldigheid en overleg vereisen met belanghebbenden, zoals ervaringsdeskundigen en sociale partners.

Nieuwe maatregelen voor de zomer van 2025
Het kabinet werkt aan concrete voorstellen voor de korte termijn, met plannen om vóór de zomer een pakket aan maatregelen te presenteren. Daarnaast wordt de langetermijnvisie verder uitgewerkt. Besluitvorming en implementatie vereisen overleg met belanghebbenden, met een balans tussen vereenvoudiging, uitvoerbaarheid en financiële houdbaarheid.

BLIJF VERZUIM VOOR: Ziekteverzuim beleidsplan opstellen

Doorsturen:

Neem een abonnement en download 445 exclusieve vakartikelen en 301 actuele HR-instrumenten!

Wilt u als HR-professional ook niks meer missen op uw vakgebied?