Het demotie-debat laait weer op. Nu is het opinieblad Vrij Nederland die ons uitlegt 'Waarom ouderen minder loon moeten krijgen'. Tegelijkertijd bleek deze week uit een onderzoek dat leidinggevenden huiverig zijn om demotie toe te passen.

Het demotie-debat laait weer op. Nu is het opinieblad Vrij Nederland die ons uitlegt 'Waarom ouderen minder loon moeten krijgen'.
Tegelijkertijd bleek deze week uit een onderzoek dat leidinggevenden huiverig zijn om demotie toe te passen.

Begin dit jaar maakte IT-dienstverlener CapGemini heftige discussies los door van 400 medewerkers te vragen om vrijwillig maximaal 10% salaris in te leveren. De emoties liepen zo hoog op dat van de plannen weinig terecht kwam.
Wel vertelde CEO Jeroen Versteeg later in het Financieele Dagblad dat het hem er vooral om te doen was om werknemers wakker te schudden en hen te laten nadenken over de vraag hoe ze hun marktwaarde op peil kunnen houden.


MIS NIKS MEER: Abonneer je op de gratis Personeelsnet-nieuwsbrief

Molensteen om de nek van economie
Maar daarmee blijkt het debat over demotie niet beëindigd. Deze keer is het Vrij Nederland die de steen in de vijver gooit.
"Door de enorme vergrijzing van de beroepsbevolking en de verhoging van de AOW-leeftijd in de komende decennia dreigen de loonkosten van oudere werknemers een molensteen te worden aan aan de nek van de Nederlandse economie. Demotie van oudere werknemers zou een bruikbaar instrument kunnen zijn om die ontwikkeling te keren", aldus het weekblad.

Ouderwets salarisgebouw
In vergelijking met andere landen stijgt in Nederland het salaris meer met de leeftijd. Het Centraal Planbureau sprak in 2009 al van de gouden kooi waarin oudere werknemers zijn opgesloten.

In Vrij Nederland noemt Kène Henkens, hoogleraar pensioensociologie, het Nederlandse salarisgebouw daarom achterhaald.
"Het Nederlandse salarisgebouw is gebaseerd op het ouderwetse idee dat je je leven lang bij dezelfde werkgever doorbrengt. De werkgever houdt de beginnende werknemer een worst voor en zegt: als je hier blijft werken, verdien je straks een stuk meer. Dat vergroot de binding. Maar door de vergrijzing staan veel bedrijven nu voor het probleem dat ze al die worsten tegelijk moeten uitbetalen. Dat probleem wordt de komende decennia alleen maar groter."

Demotie met loonoffer is zeldzaam
Op Mejudice, de site waarin economen met elkaar in debat gaan, publiceert Henkens samen met Harry van Dalen een interessant onderzoek dat de discussie over demotie in een breder kader plaatst.

In 30% van de CAO's bleek in 2010 de mogelijkheid van demotie opgenomen. Maar in verreweg de meeste CAO's gaat het dan om een werknemer die een stapje terug doet zonder dat hij of zij hiervoor salaris hoeft in te leveren.
Demotie met een loonoffer van de werknemer komt slechts in 4% van de CAO's voor. In de praktijk zal dit echter in minder dan 1% van de organisatie voorkomen, vermoeden Henkens en Van Dalen.

40% leidinggevenden voor demotie
Zij hebben onderzocht hoe leidinggevenden tegenover demotie staan. Zo blijkt dat 27% van de leidinggevenden tegenstander is van demotie, 40% is voorstander. Demotie blijkt vooral in de behoefte te voorzien van leidinggevenden die een teruggang zien in het werk van oudere werknemers. Volgens eerder onderzoek functioneert 36% van de oudere werknemers "niet meer zo goed als voorheen".

Toch kiezen leidinggevenden niet snel voor demotie. Als voordelen van demotie zien ze dat werknemers eerder bereid zullen zijn zich bij te scholen en dat hierdoor de inzetbaarheid van oudere medewerkers zal verbeteren.
Maar de leidinggevenden vermoeden dat de nadelen van demotie groter zullen zijn dan de voordelen: minder loyaliteit van de werknemers ten opzichte van de bedrijfsleiding en een daling van de arbeidsmotivatie. "Men kan dan wel voor een individueel geval met demotie een probleem oplossen, maar de uitstralingseffecten van een dergelijk besluit verspreiden zich door geheel het bedrijf", aldus de wetenschappers.

Loongebouw op de schop
Terug naar Vrij Nederland. Volgens Henkens moet het Nederlands loongebouw worden veranderd. "Het huidige beloningssysteem zegt eigenlijk alleen maar dat de werknemer aan het begin van zijn carrière wordt onderbetaald en aan het eind overbetaald. Dat impliciete contract is niet meer houdbaar."
Piet Vessies van werkgeversvereniging AWVN onderschrijft deze mening. "In het loongebouw van de toekomst zou je salaris moeten groeien met je productiviteit, ongeacht je leeftijd. Maar als je bepaalde vaardigheden niet meer hebt of flexibeler wilt gaan werken, moet het salaris ook naar beneden kunnen worden bijgesteld."

Productiviteit
Loon naar werken dus. Het klinkt heel logisch, maar de productiviteit vaststellen van individuele werknemers zal in de praktijk niet meevallen.
Het vraagt van werkgevers dat ze het gesprek hierover durven te voeren met hun medewerkers en dat ze hen ook tijdig in staat stellen om zich bij te scholen. Want bedrijven kunnen er zelf het nodige aan doen om tegen te gaan dat oudere werknemers hun pensioen insukkelen.