Ongewenst gedrag blijft een zorgwekkend en structureel probleem binnen Nederlandse organisaties. Door het grensoverschrijdend gedrag, voelen werknemers die hier mee te maken krijgen zich ellendig én minder welkom. Daardoor neemt ook de loyaliteit aan hun werkgever af. Veel slachtoffers van grensoverschrijdend gedrag overwegen om van baan te wisselen. Dit maakt het bestrijden van ongewenst gedrag niet alleen een kwestie van sociale veiligheid, maar ook een strategische prioriteit voor organisaties.

Uit recent benchmarkonderzoek van consultancyfirma Highberg blijkt dat 17 procent van de werknemers in het afgelopen jaar te maken had met ongewenst gedrag. Dit percentage is de afgelopen jaren constant gebleven, wat erop wijst dat er weinig vooruitgang is geboekt in het verminderen van deze problematiek. Daarnaast geeft 7 procent van de werknemers aan niet te willen of kunnen zeggen of ze ongewenst gedrag hebben ervaren, wat suggereert dat het werkelijke percentage mogelijk hoger ligt.

Sommige werknemers zijn extra kwetsbaar
Binnen de verschillende vormen van ongewenst gedrag valt op dat verbale intimidatie (11%) en pesten (9%) het meest worden gerapporteerd. Discriminatie komt voor bij 6 procent van de werknemers, terwijl 4 procent te maken heeft gehad met fysiek of seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Sommige werknemers ervaren meerdere vormen van ongewenst gedrag tegelijk. Dit maakt de impact op hun welzijn en werkplezier nog ingrijpender. Opvallend is ook dat bepaalde groepen werknemers extra kwetsbaar zijn voor ongewenst gedrag, zoals:

Werknemers met een fysieke of mentale beperking: 30% ervaart ongewenst gedrag, ruim twee keer zoveel als gemiddeld.

Bi-culturele werknemers: 25% meldt ervaringen met ongewenst gedrag, vergeleken met 16% van werknemers met een Nederlandse achtergrond.

Vrouwen: 20% heeft ongewenst gedrag ervaren, tegenover 15% van de mannen. Vooral pesten en seksueel grensoverschrijdend gedrag komt vaker voor bij vrouwen.

Jongeren (18-24 jaar): 27% van deze groep rapporteert ongewenst gedrag, wat hen de meest getroffen leeftijdscategorie maakt.

Religieuze werknemers: 20% heeft te maken gehad met ongewenst gedrag, met name in de vorm van pesten en verbale intimidatie.

LHBTIQ+ werknemers: 20% ervaart ongewenst gedrag, vaker in de vorm van verbale intimidatie en discriminatie.

Wat ook opvalt is, dat mensen die extravert zijn minder te maken krijgen met grensoverschrijdend gedrag dan mensen die zich niet zo makkelijk uitspreken over hun gevoel en emoties.

Ongewenst gedrag per sector: grote verschillen
Niet in alle sectoren komt ongewenst gedrag even vaak voor. De overige dienstverlening (waaronder non-profitorganisaties, vakbonden en politieke organisaties) scoort met 23% het hoogst, gevolgd door de industrie en nijverheid (22%) en de gezondheidszorg (20%). De overige dienstverlening is een interessante sector, omdat het daar vaker gaat om kleine tot middelgrote bedrijven en non-profitorganisaties die zich richten op nichemarkten of specifieke maatschappelijke behoeften.

In de transportsector en kennisintensieve dienstverlening liggen de percentages met respectievelijk 14% en 11% lager dan het landelijke gemiddelde van 17%. De verschillen tussen sectoren laten zien dat de werksituatie, bedrijfscultuur en leiderschap een grote invloed hebben op de mate waarin ongewenst gedrag voorkomt.

Melden van grensoverschrijdend gedrag is niet altijd effectief
Van de werknemers die ongewenst gedrag ervaren, meldt 76 procent dit. Dit gebeurt het vaakst bij:

• De leidinggevende (39%)
• De persoon die het ongewenste gedrag vertoonde, direct (33%) of later (23%)
• Opvallens is dat HR (12%) en de vertrouwenspersoon (10%) hiervoor minder vaak worden ingeschakeld

Toch blijkt dat melden lang niet altijd leidt tot een bevredigende oplossing. Slechts 38 procent van de melders is tevreden over de genomen vervolgstappen, terwijl 37 procent ontevreden is. Dit betekent dat minder dan 30 procent van het ervaren ongewenst gedrag naar tevredenheid wordt afgehandeld.

Voor HR-afdelingen en werkgevers is dit een belangrijk signaal. Een veilige meldcultuur is essentieel, maar als meldingen niet serieus worden opgepakt of als de vervolgstappen onvoldoende effect hebben, kan dit het vertrouwen in de organisatie schaden.

De impact op inclusie en loyaliteit
Ongewenst gedrag heeft een directe invloed op het gevoel van inclusie binnen een organisatie. Van de werknemers die hier niet mee te maken hebben, voelt 74 procent dat ze ‘erbij horen’. Dit daalt naar slechts 38 procent bij werknemers die wél ongewenst gedrag ervaren.

Daarnaast overwegen slachtoffers van ongewenst gedrag vaker om hun werkgever te verlaten. 45 procent van de werknemers die ongewenst gedrag heeft ervaren, wil van baan veranderen, tegenover 20 procent van de werknemers die hier geen last van heeft. Dit betekent dat bijna de helft van de werknemers die ongewenst gedrag meemaken, actief op zoek is naar een andere werkgever.

Wat kan HR hieraan bijdragen?
Het bestrijden van grensoverschrijdend gedrag niet alleen een kwestie is van beleid en duidelijke regels, maar vooral van cultuurverandering en effectieve opvolging van meldingen. Een veilige werkomgeving begint met duidelijke richtlijnen, een laagdrempelig meldpunt en consequente handhaving. Zonder concrete maatregelen blijft ongewenst gedrag een structureel probleem, met grote gevolgen voor zowel werknemers als werkgevers.

De cijfers uit het onderzoek laten zien dat ongewenst gedrag een serieus en structureel probleem blijft in veel organisaties. HR-professionals en werkgevers spelen een cruciale rol in het creëren van een veilige werkomgeving en het verbeteren van meldprocedures.

Onderwerp	Belangrijk om te weten
Onveranderlijk hoog percentage	17% van de werknemers ervaart ongewenst gedrag, met een stijgende groep die dit niet durft te benoemen.
Meest voorkomende vormen	Verbale intimidatie (11%) en pesten (9%) komen het vaakst voor.
Kwetsbare groepen	Werknemers met een beperking, bi-culturele werknemers, LHBTIQ+ werknemers, jongeren en vrouwen lopen het meeste risico.
Sectoren met de meeste meldingen	Overige dienstverlening (23%), industrie en nijverheid (22%) en gezondheidszorg (20%).
Melden niet altijd effectief	76% meldt ongewenst gedrag, maar slechts 38% is tevreden met de afhandeling.
Gevolgen voor inclusie en loyaliteit	Slachtoffers voelen zich minder geïncludeerd en wisselen vaker van werkgever.

PROTOCOL GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG: Wees duidelijk over grenzen en sancties