Er moet een leerplicht komen voor werknemers, vindt de hoogste ambtenaar van het ministerie van economische zaken. Want scholing en mobiliteit kunnen helpen bij de huidige arbeidsmarktkrapte. Het komt ook de veerkracht van organisaties ten goede op de lange termijn, net als de loopbaanperspectieven van werknemers.

De nieuwjaarsboodschap van Sandor Gaastra, secretaris-generaal van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, zet het schaarstedenken centraal. Het is al jaren traditie dat de hoogste ambtenaar van het ministerie van EZ een nieuwjaarartikel publiceert in het economievakblad ESB.

Relevante visie voor HR-adviseurs
Nederland staat voor grote uitdagingen: voldoende woningen bouwen, een gezonde economie behouden en klimaatneutraal worden. Tegelijkertijd hebben we te maken met tekorten op verschillende fronten, waaronder arbeidskrachten en fysieke ruimte.

Voor HR-adviseurs is deze visie ook relevant, omdat zij direct raken aan strategische personeelsplanning en het opleiden van medewerkers. Het nieuwjaarsartikel belicht de uitdagingen op de arbeidsmarkt en het belang van leren en mobiliteit.

Arbeidsmarkt onder druk
De arbeidsmarktkrapte blijft een structureel probleem dat de komende jaren aanhoudt. De krapte vormt een knelpunt voor maatschappelijke ambities, zoals woningbouw en de energietransitie.

Gaastra benadrukt dat er geen eenvoudige oplossingen zijn. Zo is het niet direct mogelijk om het effectieve arbeidsaanbod te vergroten, hoewel gerichte arbeidsmigratie wel kan helpen. Maar het meest aantrekkelijke is, om productiviteitsgroei te blijven bevorderen. Dit is extra belangrijk in tijden van arbeidsmarktkrapte: door meer te produceren met dezelfde hoeveelheid arbeid kan de arbeidsschaarste afnemen.

Hoewel een verhoging van de arbeidsproductiviteit en arbeidsmigratie mogelijkheden bieden, blijven deze maatregelen onvoldoende om het probleem volledig op te lossen. Het is noodzakelijk om prioriteiten te stellen en kritisch te kijken naar hoe arbeidsvraag en -aanbod worden verdeeld.

Leren en mobiliteit als sleutel
Om de arbeidsmarkt beter te benutten, pleit Gaastra voor een verhoging van de arbeidsmobiliteit. Dit houdt in dat werknemers meer overstappen naar sectoren waar de vraag het grootst is, zoals de zorg, kinderopvang en technische beroepen die bijdragen aan de energietransitie. Een belangrijke uitdaging blijft wel, om vaste contracten minder rigide te maken, zodat werknemers sneller de overstap durven maken naar kraptesectoren.

Daarnaast is de aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt essentieel. Door werknemers bij te scholen en leven lang leren te stimuleren, kunnen zij beter inspelen op de veranderende behoeften van de arbeidsmarkt. Dit vereist een gezamenlijke inspanning van werkgevers, onderwijsinstellingen en beleidsmakers.

Systeem van leerrechten en leerplichten
Gaastra wijst erop dat de investeringen in Leven Lang Ontwikkelen (LLO) achterblijven, waardoor beleid van de overheid nodig is. Een mogelijke oplossing is de invoering van een systeem van leerrechten en leerplichten. Leerrechten moeten dan wel slim worden toegekend, waarbij groepen die minder jaren onderwijs hebben gevolgd, meer leerrechten krijgen.

Daarnaast zou het invoeren van een leerplicht voor medewerkers in diverse beroepsgroepen een waardevolle stap zijn, zoals al gebeurt in de advocatuur, zorg en accountancy.

Hervorm de arbeidsmarkt
De ongelijke verdeling van zekerheid op de arbeidsmarkt belemmert innovatie en arbeidsmobiliteit. Hervormingen om flexwerkers meer zekerheid te geven verdienen prioriteit. Denk aan de handhaving van wetgeving tegen zzp-schijnconstructies en de invoering van een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering.

Tegelijkertijd zouden fundamentele hervormingen van vaste contracten, zoals het verkorten van de loonbetaling bij ziekte naar één jaar of het versoepelen van ontslagbescherming, kunnen bijdragen aan een eerlijkere arbeidsmarkt. Ook het oormerken van de transitievergoeding als ontwikkelbudget en het verder beperken van concurrentiebedingen kunnen de arbeidsmobiliteit vergroten. HR-adviseurs kunnen deze hervormingen benutten om werknemers meer kansen te bieden en tegelijkertijd de organisatie te versterken.

Conclusie: Denken vanuit schaarste
Het erkennen van schaarste en het stellen van prioriteiten zijn volgens Gaastra cruciaal om Nederland vooruit te helpen. Voor HR-adviseurs betekent dit dat zij actief kunnen bijdragen aan het vergroten van arbeidsmobiliteit en het stimuleren van leren binnen organisaties. Door gericht in te zetten op scholing en flexibiliteit, kunnen zij hun rol spelen in het aanpakken van de arbeidsmarktkrapte en het realiseren van de maatschappelijke ambities van Nederland.

ZORG VOOR BETER PERSONEELSBELEID: Het lukt je met deze HR-Tools