23 april 2024 07:59 Arbeidsvoorwaarden Personeelsbeheer

Hoger opgeleiden vervuilen meer en dat komt ook door hun werk

Mensen met het minste geld, kunnen niet zo veel kopen. Daardoor zijn zij het meest milieuvriendelijk. Dat is opvallend, want mensen in de laagste inkomensgroepen zijn niet zo bezorgd over klimaatverandering, misschien omdat zij grotere dagelijkse problemen hebben. Mensen met een hoger inkomen, consumeren meer en belasten het milieu daarmee extra. Zij hebben vaker zorgen over het klimaat, maar handelen daar niet naar. Zo wonen mensen met meer geld vaak verder weg van hun werk, waardoor ze het milieu meer belasten met woon-werkverkeer. Ook gaan ze vaker op dienstreis, wat ook weer slecht is voor het milieu.

Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) en de ProtestantseTheologische Universiteit (PThU) onderzochten of Nederlanders bereid zijn hun leefstijl te veranderen voor een beter klimaat.
De onderzoekers vonden vooral een verband tussen leefstijlaanpassingen en geld: we zijn alleen bereid om offers te doen voor het milieu, als niet-duurzaam gedrag meer geld kost dan duurzaam gedrag.

Net als ouderen, maken ook veel jongeren zich zorgen over het milieu. Werkgevers ervaren soms ook dat jongeren ‘activistischer’ zijn op de werkvloer en kritischer over de milieu-inspanningen van hun bedrijf. Maar in de praktijk doen jongeren niet zo veel (of weinig) aan het milieu als anderen. Jongeren hebben bovendien ook de opvatting dat ouderen het heft in handen moeten nemen, omdat zij hen verantwoordelijk houden voor de vervuiling van het milieu en de verandering van het klimaat.

Grote verschillen tussen arm en rijk
Vooral mensen met hbo- of wo-opleiding en een relatief hoog inkomen zijn erg bezorgd over het klimaat. Maar die bezorgdheid uit zich nauwelijks in meer duurzaam gedrag. Mensen met meer geld consumeren veel meer en belasten daarmee het milieu ook zwaarder. Wel zijn rijkere mensen soms bereid om meer geld uit te geven aan milieuvriendelijker gedrag, waarbij ze zichzelf niets ontzeggen. Ze gaan dan bijvoorbeeld nog wel uit eten, maar dan naar een restaurant met biologisch vlees. En ze maken nog evenveel stedentrips, maar kiezen dan vaker de duurdere hogesnelheidstrein in plaats van het vliegtuig. Per saldo, vervuilen ze echter meer dan mensen in de lage inkomensgroepen.

Want veel mensen met een praktische opleiding en een relatief laag inkomen gedragen zich significant duurzamer dan de gemiddelde Nederlander. Ze hebben gewoon te weinig geld om het milieu extra te belasten. Zij handelen (door kosten gedwongen) niet zo milieubewust en kunnen zich bijvoorbeeld maar weinig vlees veroorloven, laat staan biologisch. Zij vliegen vaak wel één keer per jaar naar de zon, maar gaan per saldo minder vaak op vakantie vanwege de kosten. Daarmee belasten zij het milieu veel minder, terwijl zij de urgentie van het klimaatprobleem ook minder onderschrijven.

Verklaringen voor milieubelastend gedrag van hoger opgeleiden
Het onderzoek belicht diverse verklaringen voor deze discrepantie onder de hoog opgeleiden, die zich wél zorgen maken over het milieu en het klimaat, maar er niet naar handelen.

Levensstandaard en consumptie: Meer geld betekent een hogere levensstandaard. En dat gaat weer gepaard met hogere consumptie en een grotere ecologische voetafdruk.

Status en succes: Mensen hebben de neiging om anderen te laten zien dat ze het goed hebben. En dat leidt meestal tot minder duurzame keuzes.

Werkgerelateerde factoren: Hoger opgeleiden hebben vaak banen die reizen vereisen, wat duurzaam gedrag bemoeilijkt. Ook wonen hoger opgeleiden verder weg van hun werk, waardoor ze meer woon-werkverkeer hebben.

Meer kopen van milieuvriendelijker dingen: Om het milieu echt te helpen zou het beter zijn om de totale vleesconsumptie te verminderen. Maar mensen met meer geld hebben de mogelijkheid om te kiezen voor duurdere producten die het milieu iets minder belasten, zoals het kopen van biologisch vlees.

Complexiteit en kennisgebrek: De complexiteit van klimaatproblematiek maakt het moeilijk om effectieve duurzame keuzes te maken. De opbrengsten van gedragsverandering zijn niet direct meetbaar en moeilijk voorstelbaar.

Grote verschillen tussen groepen mensen: De hele milieudiscussie wordt een splijtzwam in de samenleving: tussen arm en rijk, links en rechts en tussen mensen met verschillende levensbeschouwingen. Het valt de onderzoekers op dat mensen met minder geld het idee hebben dat een kleine groep Nederlanders klimaatmaatregelen opdringt aan de rest. Daarbij hebben zij ook het gevoel dat zij nergens meer van mogen genieten.

Rijke mensen kunnen milieubelastend blijven: De neiging van de overheid om milieubelastende diensten en goederen duurder te maken is begrijpelijk, omdat het onderzoek uitwijst dat financiële prikkels het beste sturingsmiddel zijn voor milieuvriendelijker gedrag. Tegelijkertijd wordt de kloof tussen mensen hierdoor nog groter.

Want rijke mensen kunnen het zich dan blijven veroorloven om milieuonvriendelijk gedrag te vertonen, terwijl mensen met minder geld bijna gedwongen worden om goedkopere, milieuvriendelijker keuzes te maken. Hard gesteld: mensen met lage inkomens kunnen dan straks alleen nog maar goedkoop plantaardig eten, terwijl rijkere mensen de luxe hebben om nog steeds een dure biologische biefstuk op tafel te zetten. Dat zal spanningen opleveren in de samenleving.

Mensen willen de lasten beter verdelen
Nederlanders zijn niet blind voor de veranderingen van het klimaat en de gevolgen ervan. Maar toch is een meerderheid niet bereid om hun leefstijl aan te passen, tenzij duurzaam gedrag goedkoper is dan niet-duurzaam gedrag. Bijna de helft van de bevolking vindt overigens dat er urgentere problemen zijn die aangepakt moeten worden, zoals asiel en migratie, structurele ongelijkheid en de houdbaarheid van de zorg.

Verder moeten de kosten van milieumaatregelen eerlijker verdeeld worden tussen arme en rijke Nederlanders (vindt 61%) en tussen burgers en bedrijven (70%). De grootste vervuilers en rijkere Nederlanders moeten van hen het meest betalen.