Ieder jaar opnieuw krijgen zeker 7 duizend Nederlanders kanker op het werk door blootstelling aan schadelijke stoffen of uv-straling. Vooral schilders en lassers hebben een verhoogd risico op kanker door hun werk. Dat komt door onbeschermd werken met oplosmiddelen, maar werknemers lopen ook huidkanker op door onbeschermd buiten te werken. Werkgevers zijn wettelijk verplicht om hun werknemers hiertegen te beschermen, maar ook de ondernemingsraad kan een belangrijke rol spelen.

Het hoge aantal kankergevallen door het werk blijkt uit recent onderzoek (PDF) van TNO in samenwerking met KWF Kankerbestrijding. De cijfers laten zien dat werk een belangrijke rol speelt bij het ontstaan van kanker, met name huid- en longkanker. Zo heeft één op de tien longkankerpatienten deze ziekte gekregen door hun werk.

Huidkanker komt opvallend vaak door het werk
Uit het onderzoek blijkt dat tweederde van de werkgerelateerde kankerdiagnoses huidkanker betreft. Jaarlijks worden 1.720 gevallen van plaveiselcelcarcinoom en 3.111 gevallen van basaalcelcarcinoom veroorzaakt door blootstelling aan de zon (uv-straling) tijdens het werk. Vooral buitenwerkers lopen een verhoogd risico, zoals bouwvakkers, agrariërs en hoveniers. Maar bijvoorbeeld ook horecamedewerkers die in de zomer onbeschermd terrasdienst lopen.

Verder blijkt longkanker in 1 op de 10 gevallen direct te herleiden naar werkgerelateerde blootstelling. In 2021 werden 1.636 diagnoses gesteld met als oorzaak schadelijke stoffen, waarvan 925 door asbest. Ondanks dat asbest al sinds 1993 verboden is, blijft blootstelling een risico, vooral in de bouw en bij sloopwerkzaamheden.

Gevaarlijke stoffen op de werkvloer
Naast uv-straling en asbest zijn er nog andere risicovolle blootstellingen onderzocht, zoals de uitstoot van dieselmotoren en kristallijn silica. Dit soort fijnstof komt vaak vrij bij het zagen en verwerken van bouwmateriaal en dringt diep door in de longen. Ook bepaalde beroepen brengen verhoogde risico’s met zich mee, zoals schilders en lassers, die dagelijks werken met schadelijke stoffen. In totaal werden in 2021 naar schatting 3.932 kankerdiagnoses (3,1% van alle gevallen) direct veroorzaakt door beroepsmatige blootstellingen.

Mannen lopen een aanzienlijk hoger risico dan vrouwen: 5,4% van de kankerdiagnoses bij mannen is werkgerelateerd, tegenover 0,5% bij vrouwen. Dit komt doordat mannen vaker werkzaam zijn in sectoren met blootstelling aan gevaarlijke stoffen, zoals de bouw, industrie en transport.

De rol van de Ondernemingsraad
Werkgevers en HR-adviseurs zijn niet de enigen die een verantwoordelijkheid hebben bij het bestrijden van arborisico’s. De Ondernemingsraad (OR) heeft een wettelijke taak om toe te zien op veilige en gezonde arbeidsomstandigheden. De OR heeft instemmingsrecht bij het arbobeleid en kan proactief aandringen op preventieve maatregelen tegen werkgerelateerde kankerrisico’s. Werknemers hebben overigens zelf ook een verantwoordelijkheid: zij moeten van de Arbowet gevaarlijke situaties melden en beschikbaar gestelde veiligheidsmiddelen daadwerkelijk gebruiken.

OR-leden kunnen eisen dat een duidelijk actieplan wordt opgesteld op basis van de RI&E, zodat de werkomgeving veiliger wordt en werknemers goed worden voorgelicht over preventiemaatregelen zoals beschermende kleding of ventilatiesystemen. Een actieve OR kan zo een bepalende rol spelen in het beschermen van werknemers tegen blootstelling aan kankerverwekkende stoffen op de werkvloer.

Het belang van preventie en bewustwording
De cijfers uit het onderzoek benadrukken de noodzaak van preventieve maatregelen. Werkgevers kunnen een cruciale rol spelen door te zorgen voor betere bescherming tegen schadelijke stoffen en voldoende voorlichting te geven over veilig werken. Striktere naleving van regelgeving en het stimuleren van beschermende maatregelen, zoals zonnebrand en beschermende kleding, kan al veel gezondheidsproblemen voorkomen.

Door werkgerelateerde blootstelling serieus te nemen en preventieve maatregelen in te voeren, kunnen werkgevers voorkomen dat duizenden mensen jaarlijks onnodig ziek worden. Volgens KWF-directeur Dorine Manson is het onacceptabel dat mensen door hun werk kanker krijgen. "We weten welke risico’s er zijn en hebben de middelen om ze te verminderen. Het is een kwestie van prioriteit geven aan de gezondheid van werknemers.”

Resultaten en aandachtspunten voor werkgevers

Risicofactor	Aantal gevallen per jaar	Aandachtspunten voor werkgevers
UV-straling van zonlicht	4.831 huidkankerdiagnoses	Zorg voor schaduwplekken, zonnebrand en beschermende kleding
Asbest	1.406 kankerdiagnoses	Strikte naleving van asbestregelgeving en veilige verwijderingsprocedures
Dieselmotoremissies	187 longkankerdiagnoses	Verminderen van blootstelling door filters en ventilatie. Transitie naar elektrische machines
Kristallijn silica	233 longkankerdiagnoses	Stofbeheersing en beschermende maskers
Schilders en lassers	156 longkanker- en 83 blaaskankerdiagnoses	Gebruik van ademhalingsbescherming en veilige verf- en lastechnieken
Algemeen	3.932 werkgerelateerde kankerdiagnoses	Voorlichting, gezondheidschecks en naleving van veiligheidsprotocollen

ACTIEF MET ARBO: HR-Tools voor veilige en gezond werk