UITKOMSTEN FNV ARBO ONDERZOEK

Veilig werken onder druk, vooral voor flexwerkers

Werk ziet er in Nederland heel anders uit dan een tijdje geleden. Weknemers moeten werken in hoog technologische omgevingen, het werk wordt intensiever, terwijl er ook steeds meer flexibiliteit wordt gevraagd van werkenden. Gevolg is dat werkend Nederland wordt opgejaagd door een hoog werktempo, grote prestatiedruk en door algoritmes.

Mensen vinden hun werk nu vaker in de platformeconomie, met kortdurende banen in een flexibel dienstverband. Hun werk is zwaar, terwijl de arbeidsomstandigheden tekort schieten. Maar vanwege hun afhankelijkheid van het werk, spreken zij de werkgever, HR-adviseur of de bedrijfsarts niet aan op de slechte arbeidsomstandigheden. Dat heeft gevolgen veilig en gezond werk, want steeds meer mensen hebben flexwerk.

Daar komt nog bij dat de arboregels nauwelijks worden gecontroleerd door de Inspectie SZW. Werkgevers zijn vooral zelf verantwoordelijk, maar in veel gevallen hebben zij niet eens een actuele RI&E opgesteld.

Hoge werkdruk, nauwelijks invloed op werktempo

De intensiteit van het werk is groot, net als de gevolgen daarvan, bevestigt het onderzoek. Bijna de helft van de respondenten ervaart werkdruk als probleem: er is veel te doen en dat moet ook nog eens snel gebeuren. Slechts weinig werknemers kunnen zelf hun werk inrichten en het werktempo ervaren.

Door de combinatie van werkdruk en gebrek aan autonomie rapporteert een kwart van de respondenten symptomen van burn-out. Die bevindingen komen overeen met andere onderzoeken, waarin burn-out als beroepsziekte op de eerste plek staat.

Werkenden hebben het te koud of te warm

Het Nederlandse weer is grillig en wordt steeds extremer. In de zomer kan het tegenwoordig enorm heet worden. Meer dan 40% van werkend Nederland heeft last van warmte, kou of tocht op het werk.

Werknemers hebben daar veel last van, maar werken in extreme kou of warmte is vooral vervelend en niet direct gevaarlijk. Dat verandert zodra de temperatuur het concentratievermogen aantast, waardoor de kans op fouten toeneemt. In ernstige gevallen kunnen lichaamsfuncties verstoord raken. Zwangere vrouwen en mensen met hartproblemen, suikerziekte of overgewicht lopen dan extra gezondheidsrisico’s.

Lichaam wordt te zwaar belast

Bijna 4 van de 10 respondenten vindt de lichamelijke belasting op het werk een probleem, omdat de werkgever onvoldoende maatregelen neemt om het werk lichter te maken. Dat levert chronische klachten op, zoals nek- en rugklachten en daarmee ook een hoog ziekteverzuim.

Optelsom van arbeidsrisico’s

Arbeidsrisico’s komen zelden alleen, maar versterken elkaar. In de landbouw en industriële sectoren hebben mensen bijvoorbeeld niet alleen last van lawaai, maar werken ze ook nog met gevaarlijke stoffen en zware apparaten. In dienstverlenende beroepen klagen werkenden over hinderlijk geluid en urenlang beeldschermwerk. In de zorg telt ook de emotionele belasting van het werk.

En in alle sectoren hebben mensen met ongewenst gedrag te maken, door collega’s, leidinggevenden, of door patiënten, reizigers en klanten.

Ziek door het werk

Door de slechte werkomstandigheden zegt 1 op de 3 respondenten het afgelopen jaar ziek te zijn geworden van het werk. Bovendien had 1 op de 8 een ongeval op het werk. Bij jongeren is dat zelfs 1 op de 6.

Ruim een kwart heeft door het werk problemen met de balans tussen werk en privé. En minder dan de helft (47%) denkt dat hij of zij – gegeven de huidige werkomstandigheden – dit werk tot het pensioen volhouden.

Corona draagt bij aan onveiligheid

Het was geen onderzoeksdoel, maar toch laat het onderzoek duidelijk zien dat COVID-19 een arbeidsrisico is en doorwerkt in andere arbeidsrisico’s. Zo staat corona bovenaan de lijst van spontaan door respondenten genoemde risicofactoren op het werk.

Bijna 1 op de 3 voelt zich altijd of meestal onveilig op het werk vanwege corona.

Hardere klappen voor vrouwen, jongeren en flexwerkers

De intensivering van het werk is zwaarder voor vrouwen, jongeren en flexwerkers.

Zo doen vrouwen vaker werk dat gepaard gaat met werkdruk en emotionele belasting. Jongeren moeten vaker werken doen dat fysiek meer van hen vraagt. Flexwerkers zijn vaak jonger en hebben zwaarder werk, terwijl ze minder toegang hebben tot arbo- en gezondheidsvoorzieningen.

Meer werkdruk door robots en software

Sommige werkenden zien hun werkdruk toenemen door technologisering. Ze moeten (samen-)werken met een robot of met software, waardoor hun werkdruk toeneemt en hun autonomie sterk afneemt.

Voor werkenden die producten of diensten verlenen aan klanten die via internet bestellen, geldt dat nog eens dubbel.

Werkgevers hebben vaak geen verplichte RI&E

De Arbowet schrijft voor dat werkgevers beleid moeten voeren voor zo goed mogelijke arbeidsomstandigheden. Maar te vaak leggen werkgevers deze wettelijk verplichting naast zich neer.

Minder dan 40% van de werkenden zegt voorlichting over de risico’s van het werk te krijgen. Zo’n 35% krijgt geen mogelijkheid om een Periodiek Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek (PAGO) te ondergaan, waar dat wel zou moeten.

Van de bevraagde OR-leden in het onderzoek zegt slechts de helft, dat het bedrijf waar ze werken een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) heeft met een Plan van Aanpak voor alle prioritaire risico’s.

Werknemers willen aanpak werkdruk en klimaat

Werkgevers moeten voor veilig en gezond werk zorgen. De overheid moet daarvoor wetten maken en die handhaven.

Werkenden geven in het onderzoek aan dat de werkdruk met voorrang moet worden aangepakt. Verder hechten ze belang aan verbetering van warmte, kou en tocht op de werkplek. Datzelfde geldt voor de aanpak van lichamelijke belasting en beeldschermwerk in meerdere sectoren.

Vakbond FNV benadrukt daarnaast dat werkgevers een duwtje moeten krijgen om te gaan doen wat ze al verplicht zijn volgens wet en cao: hun verantwoordelijkheid nemen.