Wie dit weekend de kranten leest, slaat de schrik om het hart. Veel kranten pakken uit met de rampzalige gevolgen die de komst van robots kan hebben voor onze economie. Terwijl sombere economen snel banen zien verdampen, koesteren optimistische technologie-adepten juist een mooie nieuwe toekomst.

Wie dit weekend de kranten leest, slaat de schrik om het hart. Veel kranten pakken uit met de rampzalige gevolgen die de komst van robots kan hebben voor onze economie.

Terwijl sombere economen snel banen zien verdampen, koesteren optimistische technologie-adepten juist een mooie nieuwe toekomst.

Op Prinsjesdag relativeerde minister Lodewijk Asscher in de begroting van het ministerie van Sociale Zaken nog de gevolgen van de robotisering.
"De arbeidsmarkt is altijd dynamisch geweest en zal dat ook altijd blijven: waar oude beroepen verdwijnen komen er nieuwe voor in de plaats. De lantaarnaansteker bestaat niet meer en de pinautomaat heeft veel werk van de bankmedewerker overgenomen", aldus de minister.
"Het punt is dat we niet weten welke banen er in de plaats komen van de verdwijnende banen."

MIS NIKS: Abonneer je op de gratis Personeelsnet-nieuwsbrief

Robot als ideale werknemer
Nauwelijks twee weken later maakt Asscher zich ineens wel zorgen. In een speech beschrijft hij de robots als ideale werknemers.
"Ze zijn goedkoop, snel, nooit ziek, werken 24 uur per dag. Ze vragen nooit om loonsverhogingen, worden niet vertegenwoordigd door vakbonden en staken niet. Voor een aanzienlijk deel van de bestaande banen zijn zij daardoor in staat om werknemers te vervangen."

Betere robots, lagere lonen
In zijn speech gaat de minister in op het scenario dat robots de komende jaren steeds geavanceerder en goedkoper worden, en daardoor steeds meer werk kunnen overnemen van de middenklasse en de lager opgeleiden.

"Bedrijven zouden massaal overstappen op de nieuwe technologie en hun productiviteit sterk verhogen. De rijkdom die dit veroorzaakt komt vooral terecht bij de profiterende kapitaalbezitters, de eigenaren van de robots. En ja, ook de hoogopgeleide werknemers profiteren. Hun vaardigheden zijn namelijk nodig om de robots goed te laten functioneren", aldus Asscher.
"Maar modale werknemers en werknemers aan de onderkant zouden de dupe zijn. In de concurrentie met robots, zien zij hun lonen dalen en biedt geen werkgever ze nog een vast contract. Naarmate de robots beter en goedkoper worden, zakt hun loonwaarde tot onder het minimumloon."

Automatisering uitzieken
De robotvrees van minister Asscher heeft dit weekend tot een stortvloed van artikelen geleid in de zaterdagkranten.

Zo liet de Volkskrant berekenen dat door automatisering ("robots" volgens de koppenmaker van de krant) de afgelopen jaren al 154.000 administratieve banen zijn verdwenen. In dezelfde krant staat een uitgebreid artikel dat juist betoogt dat de robotangst niet nodig is. "De robot die alles kan moet nog worden uitgevonden." En: "Altijd kwam nieuwe werkgelegenheid in plaats van achterhaalde beroepen. Het is simpelweg een kwestie van de automatisering uitzieken."
Ook econooom en Volkskrant-columnist Frank Kalshoven weet zijn argumenten in de discussie niet in één column te persen. Hij kondigt alvast een tweede column over het onderwerp aan. Want volgens hem heeft Asscher "een interessante en verstandige lezing gehouden die uitnodigt tot gedachtenwisseling".

Nare overgangsfase
NRC Handelsblad besteedt zijn commentaar aan de speech van Asscher. De weinige oplossingen die Asscher noemt, "missen de essentie', volgens de krant. "Wat is het nut van extra scholing of van lagere lasten op arbeid als de robot toch aan het langste eind trekt?"
Tegenover het sombere scenario van de minister plaatst de NRC-commentator zijn geloof in vooruitgang. "Toch moet optimisme onze leidraad zijn. Het is maar helemaal de vraag of de historische relatie tussen technologische vooruitgang, gespreide welvaart nu inderdaad doorbroken wordt. Zonder twijfel zitten we in een nare overgangsfase, waarin traditionele banen (zoals postbode) en traditionele kansen verdwijnen. Maar miljoenen banen?"
"Oog in oog met robotisering en technologische vooruitgang moet de mens zich optrekken aan zijn nieuwsgierigheid om nieuwe behoeften te ontdekken. En aan zijn vindingrijkheid om daarin te voorzien."

Hysterisch getal
Marike Stellinga, de huiseconoom van NRC, vindt dat Asscher "ons onnodig bang maakt". Volgens de consultants van Deloitte kunnen door robotisering mogelijk 2 tot 3 miljoen banen in de gevaar komen. "Een hysterisch getal" noemt Stellinga dat.

Net als de commentator van de krant ziet zij onze tijd als "één van permanente en enorme vooruitgang".
"Ook al kan ik net zo min de toekomst voorspellen als u, ik kan u wel op het hart drukken: die pessimistische toekomstvisies komen tot nu toe zelden of nooit uit. Dat er misschien massaal soorten banen verdwijnen, betekent niet dat werknemers overbodig worden."

Banenvernietiger?
In Het Financieel Dagblad duikt econoom en columnist Mathijs Bouman in de cijfers. Hij kocht voor 420 euro een duur rapport met de meest actuele cijfers over industriële robots. Zo blijkt dat Nederlandse industrie in 2013  7400 robots had, een half procent van het wereldtotaal. "Nederland is een diensteneconomie, dus is het logisch dat we relatief weinig robots hebben. Maar ook als je daarvoor corrigeert, scoort Nederland laag. Met 93 industriële robots per 10.000 werknemers in de industrie staan we op de 15de plaats."
Bouman is er niet uit of de robot een banenvernietiger is. "In robotlanden Japan en Zuid-Korea is de werkloosheid laag en de werkweek lang." Al is dat voor de econoom nog geen bewijs. "Maar voor de angstbeelden die Asscher oproept is de onderbouwing minstens zo zwak. We hebben nog meer feiten nodig."

De discussie over het gevaar van de robots zal nog wel even aanhouden. Al was het maar, omdat niemand het echt weet.