Respect-code voor schoonmakers: méér dan schone schijn?
Na jarenlange acties van vakbonden tegen lage lonen en slechte arbeidsomstandigheden hebben werkgevers, vakbonden en opdrachtgevers in de schoonmaakbranche elkaar beloofd het voortaan beter te doen.
In de Code Verantwoord Marktgedrag accepteren enkele grote opdrachtgevers van uitbesteed werk dat ze medeverantwoordelijk zijn voor de "arbeidsvoorwaarden, arbeidsinhoud en arbeidsomstandigheden in de toeleveringsketen".
In de Nederlandse schoonmaak- en glazenwasserbranche, die goed is voor een omzet van € 4,3 miljard, werken 150.000 mensen.
Opdrachtgevers onder vuur
Veel bedrijven hebben hun schoonmaakwerk uitbesteed, waarbij ze vooral aandacht hadden voor de prijs van deze werkzaamheden. De afgelopen jaren is er veel kritiek geweest op de lage lonen, de slechte arbeidsomstandigheden en hoge werkdruk voor het schoonmaakpersoneel.
Voor vakbond FNV was dat reden om te experimenteren met een nieuwe, harde manier van actievoeren. Opvallend bij de acties in de schoonmaakbranche dat de FNV hierbij niet alleen de werkgevers, maar vooral ook de opdrachtgevers onder vuur nam.
Code Verantwoord Marktgedrag
Naast een verhoging van de uurlonen hebben de acties nu ook geleid tot de Code Verantwoord Marktgedrag. De Code is ondertekend door werkgevers, werknemers en grote opdrachtgevers als NS, Schiphol, de rijksoverheid en Erasmus Medisch Centrum die hun schoonmaak-werk hebben uitbesteed.
In de code constateren deze partijen dat met het uitbesteden van het schoonmaak-werk de nadruk teveel is komen te liggen op prijs en dat dit ten koste is gegaan van "kwaliteit, vakmanschap en betrokkenheid". De code is bedoeld om dit weer in evenwicht te brengen.
Grote ambities
De code staat bol van goede voornemens en mooie woorden. Zoals dat "verantwoord uitbesteden en werk aannemen in de schoonmaakbranche" hoort bij maatschappelijk verantwoord ondernemen.
Ook hebben de betrokken partijen grote ambities. De code moet niet alleen leiden "tot verbetering van de arbeidsverhoudingen, maar ook tot een hechtere relatie tussen klanten en leveranciers en een grotere tevredenheid over de kwaliteit van het werk".
"Door de code komt de markt ook in een aantrekkelijker daglicht te staan voor nieuwe toetreders, laagopgeleiden, allochtonen en mensen met een moeilijke positie op de arbeidsmarkt. Schoonmaak vormt immers voor velen een eerste entree tot werk en opleiding en daarmee tot integratie in de Nederlandse samenleving."
Sociaal betrokken
Van opdrachtgevers die zich aan de code willen houden, wordt het nodige verwacht. Bij aanbesteding van schoonmaakwerk mogen ze niet alleen maar letten op de prijs waarvoor schoonmaakbedrijven hun diensten aanbieden.
Volgens de code is een goede opdrachtgever "zorgvuldig en sociaal betrokken". Bij problemen met de werkdruk en arbeidsomstandigheden van ingehuurde schoonmakers kunnen opdrachtgevers dan ook niet langer simpelweg volstaan met te verwijzen naar de bedrijven dat zij voor dit werk inhuren.
Want opdrachtgevers zijn mede verantwoordelijk voor "goede arbeidsomstandigheden bij de opdrachtnemer". Ook moeten zij zoveel mogelijk verschillen tegengaan in "faciliteiten en bejegening tussen eigen medewerkers en die van de dienstverleners".
Opdrachtgevers en schoonmaakbedrijven moeten volgens de code afspraken maken om "de werkdruk en werkbeleving" van de schoonmakers te volgen. Zo moeten opdrachtgevers minstens eenmaal per jaar met de schoonmakers praten over de werkinhoud en werkomstandigheden.
R.E.S.P.E.C.T.
Met de code krijgen de werknemers in de schoonmaakbranche R.E.S.P.E.C.T., zoals Aretha Franklin jaren geleden eiste. Tenminste op papier.
Het blijft afwachten of de mooie woorden ook in daden worden omgezet. Of ook andere bedrijven dan NS, Schiphol en de rijksoverheid bereid zijn de code te volgen als zij schoonmaakbedrijven inhuren. De code zelf bevat behalve goede voornemens géén enkel middel om naleving af te dwingen.